Apagouse a luz

Luz. Esa é a palabra clave na vida de calquera pintor. A chave que fai mudar as tebras da mente na lumieira en que se converte un cadro. A luz era o meu vencello con Manuel Moldes, pero máis alá do propio lenzo. A luz que se albiscaba pola fiestra do seu estudo era o meu acougo cando saía do traballo e ía ao meu fogar. Aquela luz acesa, cando as páxinas do xornal íanse rematando, era unha sorte de contrasinal. Moldes estaba no seu refuxio xunto as súas figuras, plantexando novos territorios, loitando contra si mesmo e contra o misterio que supoñía para el o feito de pintar. O feito de crear.

Misterio+Luz=Pintura e vida. A ecuación estaba así xa plantexada. Era o tempo da pincelada. Manuel Moldes miraba a vida a través dos pinceis. Con eles berraba, con eles analizaba a realidade, a de cada un dos tempos que lle tocou vivir, que non foron poucos. Tempos de muda, de compromiso, de loita para continuar aínda hoxe berrando. Porque Manuel Moldes berraba e os seus berros eran esas pinceladas que foron participando da mellor pintura que se podía facer dende Galicia cara o mundo. Unha linguaxe global que se mantivo afouta dende os anos setenta ata hoxe, ata este mesmo verán con esa exposición ‘Pontevedra suite’ no Museo de Pontevedra que fixo tremer o corazón da cidade vista dende o sofá que converteu a Moldes nun referente na nosa plástica.

Alí sentouse un día aquel Gran Dida para ollar cara todos nós, para que nos reflectísemos nesa mirada e que tivésemos a confianza precisa para facer o camiño. Canto lle amolaba a Moldes que non fósemos quen de armarnos da confianza precisa para non ter que marchar! Para que o talento que temos non se perdera! Durante un tempo pensou que todo iso mudara, pero os últimos anos volveron a encher de dúbidas a pintura de Moldes. E ata volveron os berros.

Aquela luz no estudo permitíame petar na porta e que Moldes abrira o seu acubillo. Eu sabía que tras aquela barreira estaba moita da nosa mellor pintura, pero tamén unha conversa entre risas e frustracións. Risas porque Manuel Moldes, baixo ese sorriso co que se enfrontaba a todo, deixaba escorregar moitas cargas de profundidade contra a sociedade, contra a pintura, contra os críticos, contra as institucións que non apoiaban aos creadores, contra a Universidade, contra o xogo do Pontevedra. Eu, mentras Moldes falaba, e ao tempo que escoitaba, miraba cara aqueles botes de pintura abertos, esperando que o pincel os convertese en magma sobre o lenzo, tamén dirixía a miña mirada cara a súas paredes cheas de frases e 'ecuacións' que procuraban darlle sentido á súa pintura fronte á vida, esa mesma que se agochaba baixo moitos cadros envoltos tras participar en diferentes exposicións e outros a medio camiño na súa realización. Manuel Moldes entraba e saía dos seus cadros, algúns quedaban un tempiño cara a parede, mentres a súa atención diríxiase a outros, pero aqueles, 'os castigados' ao mesmo tempo tamén estaban sendo pintados dende o seu inagotábel maxín. Era ese un tempo de reflexión, como se eses cadros tivesen que memorizar aquelas sentenzas gravadas nos muros do seu taller. Esas eran as frustracións, a do cadro que se resistía a xurdir, e tamén as de non comprender o mundo que se abría fóra dese estudo, as veces tan cruel, as veces tan teimudo para someter ao home. Un home que era o centro da pintura de Manuel Moldes. Pensemos un anaco en toda a súa obra e veremos como todo xira na capacidade do ser humano para tentar comprender e comprenderse. Dende o puramente instintivo ou racial ata o científico. Que ben quedou reflectida esa mestura no seu espectacular mural da Uned de Pontevedra!

Cando pasaba fronte ao estudo e a luz estaba apagada o día non remataba de todo ben. Eran horas que perdíamos os que gozábamos da súa pintura vendo como se retrasaba o remate dun cadro. Aquela luz era tamén a da veciñanza, a do home que traballaba e vivía fronte a gasolineira de Costa Giráldez en Benito Corbal, a do home que purraba cada domingo polo equipo granate como parte dunha memoria sentimental e de compromiso coa cidade. Imposíbel afastar Pontevedra da súa pintura. ‘As mozas de Pontevedra’, ‘Pontevedra durme’... e tantas e tantas obras directa ou indirectamente vencelladas a nosa cidade. A espazos físicos, a monumentos, ao Lérez, á xente... sensacións sentimentais que se afundían na cerna da terra, no carballo, no molete de pan, no coitelo, na cunca de viño, na espiral dun labirinto do que unha frecha marcaba o rumbo a seguir. Moldes nunca rexeitou seguir fincado nese espazo no que o seu taller xeraba unha especie de forza telúrica. Ao seu arredor tiñao todo, a vida do pasado, a que mudou esa antiga rúa ata convertela hoxe nunha rúa moi diferente a aquela na que se instalou un primeiro taller, pero tamén a de hoxe, coa familia, coa Facultade de Belas Artes e os veciños do seu barrio. Alí, fronte a aquela gasolineira, ás veces pensabamos estar ante un cadro de Hopper, ollando a xentes descoñecidas que formaban parte da vida, dunha vida allea a nós, pero a fin e ao cabo á vida dunha cidade na que todos somos.

Cando esa luz xa non se voltará a encender un no pode máis que berrar tamén. Berrar ante a ausencia, a do pintor, pero tamén a do amigo que me contaba cousas inesquecíbeis como cando Carlos Oroza aparecía pola casa para quedarse a comer (“pouco, que era máis ben ascético”) entre poesías e contos, que me mandaba ao carallo cando lle chamaba ‘Académico’ ou que era feliz cando lle comentaba que a Jabois íanlle ben as cousas por Madrid. Tamén cando falabamos dos proxectos que irían pouco a pouco sendo realidade, ilusións que ían tamén esvaecendo esas teimas que se repetían de xeito cíclico sobre o noso futuro como sociedade ensombrecido con aquel petroleiro da vergoña ou unha crise que volveu bater duro nese home arredor do que tanto pintou Manuel Moldes. Un pintor da luz e cuxa luz xa nunca máis volverá a prender como a chamada da amizade.

Publicado no Diario de Pontevedra 4/12/2017

Ilustración: Kiko da Silva