Vueltas por el mundo

 

[Ramonismo 91]

Pedro Pastor reúne diferentes ritmos en un disco en el que la palabra juega un importante papel en su compromiso vital

SONES flamencos, trap, pop, merengue o rumbas, entre otros ritmos, convierten el nuevo disco de Pedro Pastor, ‘Vueltas’, en un diverso ejercicio musical en el que la palabra adopta un papel esencial, no solo como canto y celebración, sino como aproximación a la vida del ser humano. Hombres y mujeres a los que este cantante madrileño se acerca en cada canción como si fuera una vuelta a ese mundo que, en la portada de su disco, sienta sobre una silla. Un mundo que es una persona. La comunidad resumida en una única presencia que nos iguala a todos, con independencia de nuestra clase social, de la latitud a la que vivamos, de nuestras expectativas de futuro, en definitiva, todos somos ese mundo que «es tan superficial que parece profundo», como canta en la última canción de este trabajo en el que a lo largo de todo él comparte protagonismo con el grupo Los locos descalzos.

Surge de esta manera un disco lleno de emociones y compromisos, desde la primera de sus canciones, ‘Los diablos’, sobre nuestro lugar en el mundo y esa permanente insatisfacción tan humana sobre estar en un sitio o en otro. Una canción que nos adentra en este disco en el que Pedro Pastor nos regala una especie de himno de la memoria, una canción enorme que ya por sí sola justificaría las bondades de estas ‘Vueltas’. La canción ‘Los olvidadxs’ es una de esas canciones que surgen bajo un estado de gracia creativo, pero también de emoción tras ese click que en ciertos momentos acciona la vida. Así le sucedió a Pedro Pastor ante un monumento a las víctimas de la Guerra Civil, tal y como nos contó recientemente en Pontevedra, durante su participación en la Gala de la Memoria de la Deputación Provincial, en la que nos encogió el alma a muchos cuando escuchamos esa canción, así, a bocajarro, en la que se honra a los olvidados y las olvidadas de esa mierda de guerra que acabó en una siniestra represión que sepultó en las fosas del dolor mucho de lo que somos y en lo que todavía fracasamos como sociedad a la hora de recuperar esa memoria que no debemos olvidar. Una canción para escuchar una y mil veces.

Como afirma el dicho ‘De casta le viene al galgo’, y es que Pedro Pastor es hijo de todo un referente de la canción de autor, Luis Pastor, de esa canción que establece un compromiso permanente con el género humano, aunque demasiadas veces este género no se lo merezca. La huella de Luis Pastor está muy presente en su hijo, y también la de su madre, Lourdes Guerra, hermana de otro grande de la canción, Pedro Guerra. Tanto Luis Pastor como ahora Pedro Pastor no se ciñen tanto a esa estela del cantautor en constante protesta con el mundo armado con su guitarra, sino que se han adentrado en nuevas posibilidades de esa música en la que la palabra nos cuenta cosas y nos hace pensar, al tiempo que diferentes sonidos y ritmos engrandecen sus posibilidades.

Regresamos a algunas de las canciones de ‘Vueltas’ y así nos encontramos con la propia acción del escritor, del poeta o del cantante, que todo se reúne en ‘Ejercito mi escritura’ en la que Pedro Pastor indaga sobre cómo escribir es «arriesgarse a no encontrar las palabras» y en ese riesgo a veces las canciones no llegan, o llegan cuando menos se las esperan, de la manera más casual o más inocente, muchas veces alejadas de extenuantes ejercicios literarios. Un merengue lleno de ingenio y autoreflexión sobre el propio hecho de componer y presentar una canción al público.

Varias canciones de amor, de sentimientos, de miedos y sinceridades, nos hacen desembocar en otra de las maravillas del disco que Pedro Pastor deja para el final. La canción que nombra a todo este momento, ‘Vueltas’, y que también tiene mucho de amor, pero de un amor que parte de los que le rodean y echan de menos su presencia por los deberes de su profesión. Conciertos y viajes que hacen que la abuela, la madre, su pareja y amigos echen en falta a quien ha hecho de la música la máxima de su vida. Ahora esa pasión se renueva con un disco lleno de virtudes y compromisos que hacen de las canciones de Pedro Pastor un hilo de complicidad con quienes encontramos en esas músicas un cobijo en el que sentirnos mejor y esto es algo de lo que no todos los cantantes pueden presumir.

 

 

Publicado en Revista. Diario de Pontevedra 27/11/2021

Moito Máis

 

[Foguetes verdes]

POUCAS EMOCIÓNS máis fondas ao longo do ano que as que emerxen na fin de semana do Culturgal. A nosa feira das Industrias Culturais e na que ollamos enfite ao que somos quen de facer na nosa terra dende a cultura, que sempre é moito. Moito máis do que sabemos, xa que nunca deixa de sorprendernos. Moito máis do que a apoiamos, xa que adoitamos quedarnos sempre curtos no seu consumo. Moito máis do que nos gabamos dela, movéndonos, aínda en demasiadas ocasións, coa cabeza baixa cando falamos do noso fronte a outros sistemas culturais.

E moito máis tamén é o que nos atoparemos nesta edición que volve ao Recinto Feiral de Pontevedra, tras superar (e cruzo os dedos ao tempo que escribo) ou polo menos mellorar os efectos da Covid, que o ano pasado, cunha máis que meritoria edición, obrigou ao seu desenvolvemento no Teatro Principal. Iso si, en Pontevedra. Porque Pontevedra é Culturgal como o Culturgal tamén é Pontevedra. Dúas realidades que atenden a unha mesma identificación coa cultura e que cada vez máis non se entenderían a unha sen a outra. Pontevedra ao longo do ano tamén é unha sorte de Culturgal permanente, coa súa axenda de actividades diarias vencelladas a unha cultura participativa, na que conflúen unha chea de axentes e protagonistas que fan desta actividade, unha das máis prezadas polo ser humano, ademais dun xerador de produtos de calidade un dos motores económicos da cidade e da súa contorna.

Tamén os afectos van ser moito máis intensos. Se algo caracteriza a esta feira é esa sensación de xuntanza dos diferentes protagonistas da cultura que, dende os máis diversos puntos de Galicia, coinciden en Pontevedra durante un encontro cheo de sentimentos que desta vez serán redobrados porque, tras a situación do pasado ano, hai moito tempo que, con tapabocas ou sen el, a xente non se mirou aos ollos e iso, mirarse aos ollos, é unha parte fundamental da cultura. Porque cando un escritor, un director de cine, un actor, un músico, un libreiro ou un artista plástico desenvolve calquera das súas actividades o que fai é plantexar un diálogo coa persoa que está ao outro lado do seu labor, e aí a mirada é o lugar de unión entre ambos. As miradas volverán ao Culturgal, enfrontaremos os cóbados ou os puños, entendendo que estamos nun tempo novo no que a nosa cultura é, xustamente, un dos lugares máis firmes nos que atopármonos.

Volvo durante unhas liñas aos días do confinamento, e se algo lembro con claridade é que non podo entender aquel tempo sen todos eses produtos culturais que pola miña casa flotaban como boias nun océano do desacougo. Suxeitarse a elas, descubrir  novos materiais ou recuperar algúns xa coñecidos, foi unha parte importante á hora de superar todo aquilo da mellor maneira posible, de aí que a cultura temos que entendela como moito máis que un entretemento, xa que nela agóchanse moitos elementos beneficiosos para a nosa condición humana, máis aínda, cando as cousas veñen reviradas.

A volta a esa moqueta que adoita cubrir o recinto no que os diferentes stands poñen ante nós a súa produción, ou as súas achegas institucionais, significa poñer o pé nun chanzo máis da nosa valoración como comunidade, facendo da cultura un itinerario común no que se adoitan atopar as diferentes sensibilidades de pensamento ou do eido político que noutros contextos teiman moverse entre esgotadoras tensións para o cidadán. A cultura tamén ten ese valor, o de ser unha paréntese no balbordo do cotiá e dende onde poder entendernos todos dun xeito máis relaxado. Unha bandeira da axitación que se substitúe pola bandeira que xorde dunha lingua que precisa sempre, e cada vez máis, de bos ventos que a manteñan activa entre todos como o noso máis firme elo colectivo.

Xa temos ao Culturgal entre nós, fagan por ir, escollan na amplísima programación o seu momento preferido, asegúrolles que non se arrepentirán. A festa da nosa cultura é toda unha celebración colectiva daquilo que mellor nos pode representar no mundo, pasarano moi ben e sairán, abofé, que moito mellor do que entraron, xa que a cultura é o mellor camiño para a mellora do ser humano converténdonos en moito máis.

 

 

Publicado no Diario de Pontevedra 26/11/2021

Fotografía: A última edición do Culturgal celebrada no Recinto Feiral de Pontevedra foi a de 2019 (Rafa Fariña)

Cuarteto Quiroga

 

[Ramonismo 90]

Llevan el nombre de nuestro violinista Manuel Quiroga por el mundo entero y escucharlos es una auténtica fantasía

COMIENZO con un desafío. Les reto a que si encuentran algo más hermoso y equilibrado, musicalmente hablando, que el último trabajo del Cuarteto Quiroga, algo que haga de la armonía y la delicadeza un camino sonoro hacia la felicidad, me lo muestren. Les dejo de plazo hasta el lunes, día de la patrona de los músicos, Santa Cecilia, por si la santa les echa una mano, que buena falta les hará ante semejante misión.

Bromas aparte, pocas recomendaciones les puedo hacer de la cultura más urgente que esta. Escuchen al Cuarteto Quiroga, adéntrense en su manera de entender, recuperar y difundir una música atemporal, capaz de emocionar de igual manera a través de los siglos a una persona del siglo XVIII con su cabeza bajo una gran peluca blanca, o a otra de nuestro tiempo, con la cabeza puesta en mil cosas, pero a la que esta música impone un paréntesis. Un lugar de calma y sosiego que, durante unos instantes, te reconcilia con el ser humano y su capacidad para crear belleza.

El último disco del ‘Cuarteto Quiroga’, es un conjunto de cuatro cuartetos, dos de Joseph Haydn y dos de Mozart. Cuatro absolutas maravillas que, desde la instrumentación de estos músicos, rinde cualquier alma. El clasicismo musical de estos dos genios de la historia de la música no ha podido tener un mejor tratamiento que con estos intérpretes que, para esta misión, a los componentes habituales del conjunto, Aitor Hevia (violín), Cibrán Sierra (violín), Josep Puchades (viola) y Helena Poggio (violoncello), suman una viola más a cargo de Verónika Hagen. El resultado, no me cansaré de decirlo, es abrumador, y todo a la espera de su audición en directo, cuando participen en Pontevedra, en el mes de febrero, en la programación de la Sociedad Filarmónica. Una música que, en la Centroeuropa de su momento, abrió toda una nueva sensibilidad desde los postulados de la Ilustración a través de una conexión de admiración y el sentirse discípulo de Mozart hacia Haydn, sabedor, desde su inteligencia, del poder de esa nueva estética que asomaba entre los sonidos del maestro austríaco, al que muchos consideran padre de la forma sinfónica y del cuarteto de cuerda, lo que aquí se evidencia de la mejor manera.

El Cuarteto Quiroga vuelve a abrir una página más de conocimiento musical para el público de hoy en día desde la revisión de momentos claves de la historia de la música y a los que no se les presta la atención necesaria, más allá de los estudiosos del género. Ya lo hicieron con su anterior trabajo, ‘La música en Madrid en el tiempo de Goya’, editado, como el disco que nos ocupa, en el sello Cobra, y donde las obras de Boccherini, Brunetti, Canales o João Pedro de Almeida nos descubrieron un cruce de vidas y relaciones profesionales en el momento en el que el autor de ‘Los caprichos’ era el protagonista de la pintura y de la vida cultural en una España en contradicción consigo misma.

Para todo pontevedrés escuchar el nombre de Quiroga supone recibir un pellizco. Sentir que se está tocando algo muy nuestro, como es la figura de aquel violinista que asombró al mundo a principios del siglo XX con su destreza y talento, hasta que un atropello en Nueva York frustró su carrera musical. La presencia en el ‘Cuarteto Quiroga’ de Cibrán Sierra, de familia pontevedresa y con vínculos de anteriores familiares con el propio Manuel Quiroga, ha activado en estos músicos esa reivindicación de una figura ciertamente olvidada en relación a sus muchos méritos. Ahora ellos llevan su nombre por los mismos escenarios en los que Manuel Quiroga mostraba sus aplaudidas interpretaciones. París, Londres, Buenos Aires, Nueva York o Madrid, donde recientemente presentaron este disco en la que es su casa, las dependencias del Museo Cerralbo, propiciando la aparición de un artículo de Antonio Muñoz Molina que, como en tantas ocasiones anteriores, al que esto suscribe le hizo poner las orejas en punta ante el buen alimento del espíritu. Como siempre, la recomendación abrió un universo maravilloso en el que me he sumido a lo largo de estos días para reconocer lo que el autor de ‘Sefarad’ define como «un sistema de vasos comunicantes de la inspiración, el talento, la belleza, el fervor y la alegría». Justo eso es el Cuarteto Quiroga.

 

 

Publicado en Revista. Diario de Pontevedra 20/11/2021

Conexión Fortes

 

"ME ACUERDO de un guardia de tráfico con guantes blancos y salacot en el cruce de la Peregrina subido a una trona y rodeado de cestas de Navidad. Aunque a lo mejor de lo que me acuerdo es de una película italiana de Alberto Sordi". Esta es una de las entradas que conforman la memoria que Susana Fortes reúne en ‘Pontevedra. Tal como éramos’, que hoy presenta en nuestra ciudad, junto a su hermano, Xabier Fortes, quien hace lo propio con sus ‘Crónicas cancheras’, ambas editadas por Ézaro. Y es que juntos, a la limón, cual Zipi y Zape, nos proponen un travieso ejercicio literario en el que Susana Fortes vuelve a la niña a la que, afortunadamente, nunca ha renunciado, por muchos años y kilómetros que medien entre el hoy y el ayer. A través de ese ayer, y por medio de ese «Me acuerdo», que como el ‘J’accuse!’ de Zola, señala de manera directa, firme y evocadora diferentes pasajes de los vividos en aquella Pontevedra gris de los años sesenta y setenta en la que solo la familia, las amistades y esa resistencia frente al mundo en que se convirtió el rebelde Pontevedra del ‘Hai que roelo’, permitían que la ciudad respirase.

Pues una vez que se cita al equipo granate no hay más remedio que enganchar con el otro protagonista del día, Xabier Fortes, quien con sus ‘Crónicas cancheras’ nos adentra en una recopilación de artículos publicados en este Diario de Pontevedra y en el deportivo As. Textos que, con la excusa de hablar de fútbol, de cuyo conocimiento tanto presume nuestro cronista vespertino, hablan de todo un poco, de una vida que Xabier Fortes ve con los ojos del niño que en Pasarón forjó una leyenda que iba mucho más allá de la realidad, que es lo que pide toda leyenda, como nos enseñó John Ford. Un territorio mítico, de césped embarrado y ajos sembrando la portería, que, como la Pontevedra de Susana Fortes, son el fuerte vaquero en el que ambos compartieron infancia en una familia que lleva tinta en las venas. Alberto, Xabier, Susana y Belén miden los latidos de la vida a través de sus palabras y a la mínima ocasión, desde el periodismo, la novela, la historia o la poesía, convierten esa vida en una íntima conexión con el núcleo familiar, aquel que gestaron unos padres sabedores de la importancia de la cultura y la educación como las varas con las que enderezar los árboles. Esa conexión Fortes se establece de manera directa con el entorno, con ese espacio de la infancia y la adolescencia donde siempre estaremos instalados como una Arcadia feliz a la que volver una y otra vez para sentir ese pellizco vital.

«La casa en que vivimos es el primer país que perdemos», escribe Susana en la presentación y justificación de la escritura de este pequeño libro tan gigante en sus consecuencias. Porque estas son, ni más ni menos, que la posibilidad de no perder nunca ese país en el que crecimos, el de los juegos en la calle, el de los compañeros de clase, el de los comercios, el de los sabores, el de las miradas hacia un universo de adultos tan inexplicable en aquel momento como lo pueda ser ahora cuando nosotros lo protagonizamos, el de las primeras pasiones, el de los rincones de una ciudad hecha para ser aquel cruce de vidas que vimos en tantas películas en blanco y negro y al que Susana nos remite con esa alusión al neorrealismo encarnado en Alberto Sordi para confundir realidad y ficción, aunque pocas ficciones hayan sido tan reales como esa. Podía haber ilustrado este artículo con ese policía ante la Peregrina del ‘Me acuerdo’ con el que arrancamos, pero si se fijan, al fondo de la imagen, y antes de que pasen esos dos señores sobre una vespa (puro neorrealismo), unos carteles anuncian fútbol en Pasarón, y la forja del ‘hincha Fortes’, como le califica en el prólogo de su libro Santiago Segurola, acuñaría un nuevo capítulo. Demasiado tentadora como para no usar la fotografía de Camilo Gómez.

Tanto los recuerdos de Susana, como las crónicas de Xabi, son parte de una manera de ver la vida de forma lúcida, con los ojos bien abiertos y el resto de los sentidos captando el mayor número posible de sensaciones. Ellos saben bien que vivir es un regalo y que no se puede perder un minuto en las zonas oscuras. Un regalo al que esta ciudad le ha colocado un inmenso lazo que encierra lo que somos. Ambos libros deshacen ese lazo, sin nostalgia, simplemente con inteligencia, amor y felicidad.

 

 

 

Publicado en Diario de Pontevedra 19/11/2021

Un Policía Local dirige el tráfico en los años sesenta en Pontevedra, mientras, al fondo, un cartel anuncia en Pasarón un Pontevedra c.f.-Burgos (Camilo Gómez) 

Os soños de Ekaitz. Entre baleiro e forma

 

O arousán Elías Cochón Rei amosa as súas obras na Casa de Galicia de Madrid ata o 29 de novembro. Cadros e esculturas nas que o autor mantén unha loita entre a materia e o baleiro, e todo iso baixo un xeito de traballar que se afunde na tradición e no traballo manual para honrar o seu vencello co mundo da fundición

Baleiro e forma seguen sendo para Elías Cochón Rei (Vilagarcía de Arousa, 1966) o seu universo plástico. Un enfrontamento dende o que plantexar unha traxectoria artística que cada vez máis nos amosa unha profunda seriedade nos seus plantexamentos. Un rigoroso traballo que xorde do aspecto máis material do facer artesán, de meter as mans na materia, de explorar as súas posibilidades en conexión cun sentimento, para acadar así un traballo que satisfaga ao seu autor e, desta vez, aos soños do seu fillo Ekaitz, a quen adica esta exposición que, certamente ten moito de soñar.

Familiarmente vencellado a unha empresa mítica no mundo da fundición nas Rías Baixas e en toda Galicia, Fundiciones Rey, o seu traballo comeza dende esa infancia a carón do lume e o ferro, desas coadas que deixaron en Elías Cochón unha fonda impresión, ao tempo que lle facían preguntarse por cómo se poderían aproveitar eses materiais máis alá do puramente funcional ou profesional, e como o ámbito plástico podería aproveitarse do que presenta unha chea de posibilidades.

Ese proceso de observación madurou, recollendo materiais devastados polo lume, cinzas, terras, óxidos, acrílicos e ata chegando ao punto de, ao xeito dun alquimista, xerar novos elementos que, dunha maneira ou doutra, tamén forman parte do noso universo. A carón de Camilo Otero entendeu unha nova sensibilidade para organizar as formas no espazo, para xerar diferentes posiblidades e para facer do baleiro unha parte máis da escultura, e así chegamos as súas primeras exposicións, no ano 2003. Ano dende o cal a súa obra estivo presente en infinidade de recintos para convalidar ante o público o feito no seu taller de Bamio.

Ao falar da obra de Elías Cochón non podemos eludir a pegada de nomes esenciais da escultura do século XX como Chillida e Oteiza, pero sobre todo será o seu interese polo construtivismo ruso o que nos explique, dun xeito máis atinado, a análise e estudo do espazo na obra de arte e como toda esa materia constrúe un universo propio. Un universo de Elías Cochón que soña Ekaitz, o seu fillo, mirada sempre atenta ao que fai o seu pai, e ata en ocasións aprendiz de artista. O certo é que a exposición que na Casa de Galicia contén o traballo dos seus últimos anos é, precisamente, unha mezcla de universo e soños, e iso é o que lle dá esa sensación de materia atraínte para o espectador, para poder habitar todas esas pezas dende unha mirada que non deixa de caer no abraio ante as infinitas posibilidades que plantexa Elías Cochón cos seus materiais, auténticos pasaportes de lugares e visitas as máis diferentes latitudes do mundo que percorre Elías Cochón ben atento a como esas texturas poden ingresar no seu estudio e, posteriormente, na obra de arte. Elías Cochón non dubida en achegarse a esas novas presenzas, a tantealas, e mesmo a entendelas, para así aproveitarse das súas posibilidades, ben sexa en relación á cor, a súa fisicidade ou cantas posibilidades o artista entenda que esa materia pode engadir ao cadro.

E o resultado é unha chea de xeografías que se despregan sobre o lenzo. Nunha sorte de cartografía artística que fala de lugares, pero tamén do respecto a unha profesión que vén de antigo, na que a familia de Elías Cochón é toda unha referencia no sector. E así, as horas e horas do artista fronte a obra recuperan ese traballo físico ao que estiveron sempre ligados os oficios na nosa terra. Volumes enfrontados, baleiros no cadro, superficies que se achegan a nós... sería infinito o definir como Elías Cochón traballa esas superficies, auténticos relevos que semellan a xeografía dun territorio no cal, se algo temos presente é, precisamente, a non presenza, a ausencia do ser humano. Nesas abstraccións está claro que estamos demais, non seríamos benvidos a todos estos territorios case oníricos, a espazos dunha pureza e dunha emoción que todo o que ten que ver co ser humano non faría máis que contaminar esa superficie. De aí que ese carácter puro das formas lles outorga algo de espazo máxico, case sagrado, caendo nunha poética das formas que permite ver cada un destes traballos como un instante de recollemento interior, un ascetismo que nos contaxia e dende o que nós tamén caemos nun proceso de reflexión interna sobre a contundencia da súa materialidade, ao tempo que o facemos sobre esa sensación de trascendencia que emana das pezas.

Xustamente cúmprense dez anos da mostra que Elías Cochón tamén amosou neste mesmo recinto madrileño. Dez anos nos que nada é o mesmo e ao longo do cal a linguaxe plástica do noso protagonista madurou para concederlle ás súas obras esa sensación de eternidade que só a boa arte é quen de acadar. Un proceso que se fixo máis complexo, como se o artista quixese saber ata onde podía chegar e así é como asistimos nesas xeografías aos xogos dos fractais, a unhas estruturas que teñen a súa correspondencia, liñas, baleiros, curvas que provocan fronte a elas unha repetición dese modelo e que lle outorga á obra de arte unha organicidade que vivifica esas superficies.

Asistimos, polo tanto, a un cada vez maior dominio da materia por parte de quen fía todo a esa compoñente e as súas posibilidades expresivas. Percorrer estas pezas supón adentrarse nun proceso creativo dunha forte intimidade e que, coñecendo onde traballa Elías Cochón nun estudio que, como un miradoiro, ten fronte a el todo un espectáculo da natureza das marxes da ría de Arousa. Pero Elías Cochón, renuncia a facer desa natureza motivo e fin do seu traballo, a reflectir unha contorna que tería moitos seguidores e un maior recoñecemento, pero a arte, e a súa relación coa intimidade non entende de esas cousas e Elías Cochón se algo lle pide á arte é que lle dé respostas as súas inquedanzas, a esa organización do espazo no que a materia se revela como a gran protagonista. E isto penso que ten moito que ver a que cando Elías Cochón colle nas súas mans unha puñada desas terras non fai máis que facer o mesmo que facía de neno no obradoiro da fundición familiar, cando collía coas súas pequenas mans os materiais cos que se traballaba. Daquela Elías Cochón soñaría con algún día poder facer deses materiais parte esencial da súa vida, un soño que agora se converte, ademais do seu traballo profesional, nun conxunto de obras de arte que son o testumuño de que os soños se poden acadar, os dun pai, pero tamén os dun fillo.

 

 

Publicado no Diario de Pontevedra 15/11/2021

Fotografía: Unha das pezas da exposición de Elías Cochón na Casa de Galicia en Madrid. (José Luiz Oubiña)

Vidas feridas

 

[Ramonismo 89]

'O cervo e a sombra’ converte, de novo, os textos de Diego Ameixeiras, nun gume sobre o que se move a nosa realidade

CADA libro que nos achega Diego Ameixeiras é un chanzo máis nesa simbiose entre realidade e ficción, entre o que acontece na nosa contorna, e cómo o escritor emprega eses materiais para artellar unha historia.

‘O cervo e a sombra’ (Xerais), é unha das mellores novelas escritas por Diego Ameixeiras, e dicir isto dun autor que nos últimos anos leva poñendo nas nosas mans varias das mellores obras da nosa literatura, é un xeito de reafirmar unha forma de narrar singular coa que este autor ocupa un espazo de seu na nosa paisaxe narrativa.

Unha paisaxe que tende a reflectir o común, isto é, a facer da vida nos barrios das nosas vilas, onde atopamos á xente máis humilde e, normalmente a máis chea de problemas, o magma que flúe polas súas historias. Problemas que fan deles unha sorte de heroes do cotiá, xente anónima que se enfronta aos atrancos que a vida adoita poñer ante nós, máis complexos en función do hábitat e as circunstancias desas persoas, pero que a Diego Ameixeiras sérvenlle para plantexar toda unha serie de matices humanos, de dúbidas e contradicións que, ao longo de cada un dos seus textos, levedan dun xeito poucas veces agardado. Neste caso cóntansenos os últimos días na vida de Mateo quen, dende a venda de drogas a pequena escala, tece ao seu arredor toda unha serie de complicidades que dende as débedas de vida ou o amor, establecerán o seu marco vital. Un perímetro de espiño que pouco a pouco, a medida que pasan os días, dende o contacto coas persoas e as trampas da existencia, vaise acurtando, achegándose a súa pel ata comenzar a sentir ese gume frío e a percibir toda unha serie de feridas da vida que serán imposibles de sortear. Fronte a iso un horizonte escuro, so alumeado polos ollos dese cervo implicado na morte dos seus pais nun accidente de tráfico que mudou para sempre a vida do protagonista cubríndoo todo cunha mestura de mágoa e sombra cada vez máis densa e que só, cando o amor asomou permitíu albiscar unha certa claridade que Mateo pretende recuperar co regreso dese amor que foi e que finalmente quedarase niso, nun pasado que lembrar.

Pero nesa esperanza é na que Diego Ameixeiras converte en especial este libro. Se nos seus anteriores relatos, con títulos como ‘A noite enriba’ ou ‘A crueldade de abril’, por citar os dous máis recentes, apenas había espazo para esa esperanza, desta volta algo semella mudar. A presenza dun sacerdote co que Mateo colabora en diversas causas sociais, unha especie de comuna que se forma para tentar mudar a sociedade e a lumieira do amor, semellan axitar, tanto en Mateo como no propio Diego Ameixeiras, unha conciencia de que o futuro pode ser diferente e de que ao mellor ese espiño non ten porque chegar a ferir.

O que si nos atopamos de novo é a espléndida escrita de Diego Ameixeiras, os seus diálogos, frases que poderíamos gravar nos frontispicios das nosas vidas: «Se unha porta se pecha, non se chora. Éntrase a patadas noutro sitio» ou «Un é o que cre que deixou de ser», só por citar dúas das moitas que obrigan á pausa e á reflexión. Unha escrita que se tinxe dunha pulsión xornalística que nos leva a formación do autor, a ese desexo por poñer a vista na actualidade, neses vieiros de vida que se agochan nas nosas rúas e vilas cheas de historias que contar. A todo iso Diego Ameixeiras súmalle os seus coñecementos e gustos literarios e cinematográficos para artellar unha novela que ten moito de guión cinematográfico. Cada capítulo semella ser o plan de rodaxe dunha secuencia que, na suma delas, ofreceríanos un fantástico filme, de aí que os nosos produtores cinematográficos xa están tardando en facerse cos dereitos dunha novela que daría unha moi boa película.

‘O cervo e a sombra’ ten moito de canto sobre os desfavorecidos, non só Mateo, senón outros personaxes que nos levan a pensar sobre o que acontece con diferentes membros da nosa sociedade. Soidades que as veces coinciden e catalizan sentimentos e afinidades, aínda que estas estean sempre a piques de estourar, como acontece con calquera vida ferida.

 

Publicado na Revista. Diario de Pontevedra 13/11/2021

O feito de acordar

 

[Foguetes verdes]

Como cada 12 de novembro a memoria convértese na protagonista do día en Pontevedra. Lembranza orgullosa dos nosos ao tempo que lumieira dende a que coñecer novas memorias

HOXE É 12 DE NOVEMBRO. Data con maiúsculas na nosa historia como cidade. Como colectivo que ten a obriga de lembrar, honrar e perpetuar a memoria dos que foron brutalmente asasinados nun día como o de hoxe de fai 85 anos. Os disparos que esnaquizaron o silencio da noite pontevedresa convértense dende aquela nunha listaxe de nomes que nunca deberíamos esquecer para converter así a nosa memoria nun refuxio de dignidade.

José Adrio Barreiro, Germán Adrio Mañá, Amancio Caamaño, Telmo Bernárdez Santomé, Víctor Casas Rey, Paulo Novás Souto, Ramiro Paz Carbajal, Luis Poza Pastrana, Benigno Rey Pavón e Juan Rico González son ese reduto que cada día como o de hoxe lembramos no monumento da Pasarela, pero como os deles son moitos os nomes que deben manternos alerta ante as palabras e as actitudes que presenciamos dende diferentes voces políticas que semellan querer achegarse a esa tensión que provocou o episodio máis tráxico da nosa historia. O seus son nomes de dignidade e esperanza que sementan a nosa terra dun latexo de resistencia que, afortunadamente, recuperamos nos últimos tempos dende diferentes accións que permiten achegármonos á memoria dun xeito máis amplo ao que poden ser os moi necesarios estudos históricos ou de análise dos feitos acontecidos despois da sublevación militar de 1936. Accións como a unanimidade acadada no Parlamento de Galiza para homenaxear a Alexandro Bóveda e ás vítimas galegas do franquismo, a recente publicación pola Deputación de Pontevedra, baixo a coordinación de Kiko Da Silva, dunha banda deseñada que relata diferentes historias das que aconteceron durante a represión na Illa de San Simón, ou a búsqueda no cemiterio de Vilagarcía de Arousa dos restos mortais de entre 16 e 18 republicanos represaliados e botados nunha fosa común son ben necesarias, como aquelas actividades que levan a reunirnos e a lembrar xuntos, a facer unha sorte de convocatoria colectiva sobre o poder da memoria como bálsamo e tamén como desacougo ante o balbordo que cada vez máis nos acosa como seres humanos. A convocatoria da Gala da Memoria celebrada o pasado venres da man da deputada provincial de Memoria Histórica, María Ortega, foi unha boa mostra diso. Lembrar dende a música, facer da emoción das voces e das palabras un estado de ánimo que nos leve a non esquecer tantas e tantas miserias que somos quen de facer como especie que se cre evolucionada. Unha Gala que medra dende un fermoso proxecto que, co nome de ‘Acorda’ e en forma de documental, fai da música o fío condutor por varios escenarios nos que o horror activou un pesadelo insuperable e que as voces, as músicas e as palabras converten en electricidade, unha emoción que hoxe ten que servir para que a xente máis nova saiba do que somos capaces cando o odio quere impor a súa escura vontade. Escenarios como O Pazo da Revolta de Marín, a praia de Massó en Cangas, Alcabre en Vigo ou a Illa de San Simón, a nosa gran illa da memoria que tería que converterse nunha lección permanente de memoria e decencia, sendo preservada de tantas frivolidades como nela acontecen, son o acougo desa memoria, o feito de acordar, ao que volver sempre que queramos saber realmente quen somos.

Cando Lois Pérez, guionista e narrador, dende a súa forza oral, desa produción audiovisual, nos fala en cada un deses espazos, ademais del mesmo sentimos a presenza do pasado que nos comunican os que coñeceron os feitos e, ao que despois, as e os cantantes que convocou Uxía Senlle outórganlle ese acubillo das voces que se converte nunha caricia que, dende hoxe, proxéctase cara o pasado.

En Pontevedra, neste día, é o noso tempo de acariñar ese pasado a carón do monumento que lembra aos dez mártires da Caeira. É día de acordar.

 

 

Publicado no Diario de Pontevedra 12/11/2021

Fotografía: Lois Pérez na presentación de 'Acorda' (Rafa Fariña) 

Tejidos humanos

 

[Ramonismo 88]

La escritora mexicana Jazmina Barrera nos propone un luminoso relato sobre la amistad y el aprendizaje vital

CRECER, una de las asignaturas más complicadas en nuestras vidas se convierte en el tapiz que emplea Jazmina Barrera para hacer de su novela ‘Punto de cruz’, editada por la briosa editorial Tránsito, un ejercicio de reflexión sobre la amistad, la capacidad de forjar una personalidad y el modo de relacionarse con un entorno no siempre sencillo y amable. Un texto con numerosos puntos de emoción en el que esta joven mexicana, en su tercer libro, logra tejer las tres vidas principales del relato. Las de tres amigas que, como tres hilos vitales, Jazmina Barrera borda y entrecruza de una manera magistral, por la compleja tarea de enhebrar esas tres trayectorias que compusieron un instante de enormes energías para la principal protagonista, Mila. Ese rastreo en torno a lo sucedido frente a ese abismo que supone situarse ante el paso a la edad adulta desde la adolescencia permite a Mila, pero sobre todo a Jazmina Barrera, proponernos un recorrido en el que, como sucede con la buena literatura lo importante, lo que marca la diferencia, es el cómo se presenta ante nosotros y para ello, su autora, parte de una intensa relación con un elemento tan tradicional en su cultura mexicana como el bordado, una tradición, además, íntimamente ligado al universo femenino, pero que si bajamos a lo etimológico, a la palabra, que es al fin y al cabo lo que nos ocupa, nos encontramos como entre las palabras tejer y texto, existe una raíz común, esa que nos conduce a la idea de articular un espacio, una especie de geografía, una sobre un tejido y la otra sobre el papel.

‘Punto de cruz’ se convierte, por lo tanto, en un itinerario en el que las alegrías y las esperanzas se hilan con las desilusiones y las heridas, cicatrices que permanecen en nuestros cuerpos y desde las que recordar que somos. La pérdida, la fuerza del grupo, los descubrimientos, el sentirse con todo un mundo por descubrir crea uno de los tejidos más firmes desde los que plantear nuestra existencia. Cuando Mila, Dalia y Citlali bordaban juntas hacían algo mucho más poderoso que una manualidad, tejían entre ellas unas complicidades que serían ya irrenunciables para el resto de sus vidas. Esa construcción de un mundo con unos cimientos siempre amenazadas tiene alrededor de esa amistad otros componentes: la familia, las parejas y el compartir un viaje por Europa, en el que confluyen lecturas y miradas a esos elementos culturales que inseminan nuestras vidas en momentos muy determinados. Fogonazos que se quedan en nuestro interior y que en el momento menos pensado derraman sobre nosotros su luz para alumbrar ese pasado y hacer ver las cosas de una manera muy diferente a cómo las vivimos en aquel instante.

Y si seguimos con los símiles relacionados con la costura, que tanto sentido tienen a lo largo de todo el relato, el libro está lleno de puntadas, de agujas que van dividiendo el texto, obligándonos a detenernos en ciertas reflexiones muy interesantes, sobre todo lo que ha rodeado el mundo del tejer, desde la creación pura hasta el remiendo, desde el nacimiento de la belleza hasta la reconstrucción de esta cuando se ha ido dejando por el camino del tiempo su fulgor. Todos estos elementos Jazmina Barrera logra de una manera muy inteligente esparcirlos por su historia, un bordado que, en no pocas ocasiones repara heridas, sutura ese dolor que surge de manera inevitable en nuestro transitar, pero también sirve de hilo irrompible en nuestra memoria.

De nuevo la editorial Tránsito, una de las más interesantes de los últimos tiempos surgidas en España nos presenta una novela que se adentra en el universo femenino, planteando la mirada de mujeres, muchas de ellas desconocidas por el público en general, pero con un enorme talento y potencial para trasladarnos sus historias. Capitaneado ese sello por Sol Salama esta labor finaliza el año con otra autora mexicana, Alaíde Ventura que, con ‘Entre los rotos’, nos propone una historia familiar más que llega de una tierra lejana en lo físico, pero que, en lo humano, no deja de hablar de mucho de lo que a todos nosotros también nos preocupa.

 

Publicado en Revista, Diario de Pontevedra, 6/11/2021

Moldes. Vieiros da pintura

 

[Foguetes verdes]

A inauguración dunha sala co nome do pintor Manuel Moldes na Facultade de Belas Artes e varios encontros arredor da súa obra recuperan unha inesquecible presenza da nosa cidade

NON É habitual nin sinxelo que ao pouco tempo do pasamento dun pintor a súa pegada emerxa con forza dende diferentes situacións. O vindeiro 3 de decembro cumpriranse catro anos do seu pasamento e camiñamos cara esa data con non poucas boas noticias arredor da mantenza do seu recordo e valorización da súa pintura, unha das máis identificadoras da nosa terra e, de xeito moi especial, coa cidade de Pontevedra.

Á configuración dunha Fundación que ocupará, esperamos que xa de xeito moi próximo no tempo, o último andar do edificio da Xunta de Galicia na rúa Benito Corbal, case que enfronte ao seu estudio, sumouse nos últimos días a apertura dunha sala de exposicións co seu nome na súa benquerida Facultade de Belas Artes. Nela exerceu de profesor moito máis alá que nas súas aulas, tamén dende un contacto directo moi especial cos seus alumnos e que de forma tan intensa deixaron patente a mágoa pola súa perda nas horas seguintes á súa morte. Nesa sala atopamos, ata o 15 de decembro, a mostra ‘Vieiros na memoria’ na que, baixo o intelixente comisariado de Sara Donoso, amósanse unha serie de obras que coinciden no tempo co seu ingreso no claustro de docentes dese centro académico. Pezas nas que liña e debuxo, as súa materia como docente, están moi presentes e evidencian esa conexión permanente coa pintura, pero tamén coa propia vida a través dunha cidade coa que os seus links foron permanentes. Pegadas que podemos rastrexar nunha obra chea de referencias a súa paisaxe cotiá, a física, a dun territorio urbano pegado á súa alma, pero tamén a dunha memoria que medraba co paso dos anos sedimentándose nas súas pezas. Xunto a iso as conexións que se recollen en todas estas obras son tamén un fío directo con todos eses alumnos que, promoción tras promoción, renovaron o seu compromiso coa educación de aí que esta sala e estas pezas renoven ese elo que será eterno entre o pintor pontevedrés e o seu alumnado.

A estas boas novas sumámoslles os encontros que terán lugar na próxima semana arredor deses vieiros da pintura que situaron a Manuel Moldes nun lugar privilexiado da nosa plástica. O vindeiro martes, na mesma facultade, ‘Arredor de Manuel Moldes’ servirá para, da man de Sara Donoso, Miguel Fernández-Cid e quen esto escribe movérmonos por eses vieiros que estarán sempre abertos para novos percorridos, para novas interpretacións e análises dunha obra inesgotable nas súas posibilidades. Do mesmo xeito o xoves será no Consello da Cultura de Galicia onde co título de ‘Moldes na memoria’, Mariano Hernández de Ossorno, Carlos López Bernárdez e Luis Francisco Pérez enfrontaranse á esa obra dende as súas diferentes perspectivas profesionais vencelladas á cultura.

Se a pintura, a boa pintura, ten sempre unha compoñente de misterio continuar na súa comprensión é unha obriga de toda sociedade, máis aínda da que mire polos seus. Sempre M.

 

Publicado en Diario de Pontevedra 5/11/2021