Dise que cando Castelao coñeceu
a súa pintura comentou “Agora eu xa me podo adicar a outra cousa”. Carlos Maside (Pontecesures, 1897- Santiago,
1958) converteuse dende ben cedo nun dos renovadores da nosa pintura. Alguén
que, xunto aos Torres, Colmeiro, Laxeiro ou Souto,
compuxo un quinteto que trazou un novo percorrido para unha pintura en exceso
adocenada e acomodada, e que tiveron boa parte do seu futuro escrito dende a
concesión daquelas venturosas becas da Deputación
de Pontevedra. Nunha desas convocatorias Carlos Maside presentou o
espléndido autorretrato que colga das paredes do Museo de Pontevedra e co que gañou unha desas becas, aínda que non
a que el pensaba, de maior cuantía, pero aínda así o pintor amosábase
satisfeito de que as súas “tímidas cousas desconcertaran aos bos
pontevedreses”, admite o influxo de Castelao nesa decisión, así como a
preferencia do xurado polos “paisajitos de Pintitos”.
Todos estes datos, tan sinceiros como xurdidos da liberdade á hora de
escribir unha carta privada, recóllense nunha misiva escrita por Carlos Maside
e dirixida a Xesús Bal y Gay con
data 29 de outubro de 1928, e que se inclúe, xunto a un bo número destes
documentos, no abeizoado libro que a Editorial
Alvarellos co apoio do Consorcio de
Santiago ven de publicar co título ‘Correspondencia
(1928-1958). Cartas inéditas e dispersas. Carlos Maside’ dentro da
colección Rescate, todo un fito no noso sistema cultural polo que ten de
recuperar e poñer en valor textos prácticamente descoñecidos e moitos deles
perdidos para o noso acervo patrimonial. Da importancia desta colección e deste
traballo que, de xeito firme e valente encabeza o seu director, Henrique Alvarellos, da boa conta este
monllo de cartas reunidas de xeito admirable por María Esther Rodríguez e ao coidado de Anxo Tarrío, que saíron dende Compostela ou dende Vigo para achegar o sentir e a alma dun
pintor á de diferentes personaxes protagonistas da nosa vida cultural nas
décadas centrais do século pasado. Palabras que voaban, as máis delas, dende o
seu estudo na rúa do Vilar número 42, entre as pedras feitas historia de
Santiago e levando os sons da Berenguela á que se asomaba dende o balcón dese
estudo.
Ler cada unha desas cartas é un gozoso feito, non só polo ben escritas que
estaban, senón pola paisaxe que é quen de transmitir Carlos Maside sobre o que
acontecía naquel tempo, as preocupacións que emerxen delas, os medos e
inseguridades sobre a súa pintura, a consciencia do valor que esa xeración tiña
dentro da nosa arte e a importancia que para todo un texido cultural fragmentado,
ou mellor dito, esnaquizado pola Guerra Civil e os seus anos posteriores,
tiveron estes aliviadeiros persoais para seguir tecendo os fíos da nosa
cultura. Encolle o corazón achegarse a unha das partes fundamentais do libro,
como son as cartas entrelazadas entre Carlos Maside e Luis Seoane, dous trasantlánticos da nosa pintura, dúas percepcións
de Galicia feita pincelada que
tiveron nesta correspondencia un canal de expresión e de case descompresión
mental que a nós hoxe sérvenos para entender as súas inquedanzas e cómo se
relacionaban coa súa contorna. Aquela Galicia partida en dous, os de aquí e os
de fóra, os do exilio interior de cabeza baixa e alma contrita, e os que
partiron, como no caso de Luis Seoane, ata Arxentina,
para facer de Bos Aires a nosa
quinta provincia, un eido indisociable da nosa terra pola presenza e sentir de
milleiros de galegos.
Percorrer esas cartas é asomarse ás amizades e os deprezos, ás doenzas e ás
pérdidas, aos ensaios e ás venturas, ás necesidades económicas e ás distancias.
Unha radiografía dende a escrita que, de xeito regular, e moitas veces con
problemas que hoxe a nós nos sorprenderían sobre o funcionamento do servizo de
Correos, ensarillaba a Carlos Maside con Castelao, ao que xunto con Bóveda, daba o seu apoio ante o
desterro, pero tamén con Fernández-Mazas
ao que tanto admiraba, con Colmeiro ao que animaba a seguir polo seu camiño, ao
seu querido Isaac Díaz Pardo, con Francisco Fernández del Riego, pero
sobre todo, con Luis Seoane. Paréceme a mín que hai poucas correspondencias tan
intensas e descarnadas como as que ambos mantiveron cun océano polo medio, un
océano de insatisfaccións por esa distancia obrigada, polo que se facía aquí e
alá, por cómo a súa pintura era recibida e entendida ou cómo se producían as
necesarias vendas das súas pezas. Estremece como nalgunha delas derrúbanse nesa
confianza ante o mundo que se lles viña encima, e como a sociedade era incapaz
de valorar ese novo devir da pintura obrigado para artellar un xeito de
expresión propio de Galicia, sen desbotar as conquistas que se fixeron dende as
vangardas artísticas. Momentos baixos que serven para comprender o difícil
daquela situación, e cando se precisa algo que rache ese desacougo, ese algo é
un alguén, e non podía ser outro que o bo de Laxeiro, co seu donaire, a súa
lingua libre e afiada dando conta do que acontecía naquel Bos Aires onde non
todo era trigo limpo e tamén do que sucedía na pintura, e así é como nos
atopamos cunha chegada co deslumbrou, a dunha moza de Xeve que pintaba de xeito sorprendente, Mercedes Ruibal.
Todo este itinerario vital permite analizar a un home moito máis aló do que
poidamos facer os sesudos críticos de arte, incluso alén da súa propia pintura.
Hai palabras que non se poden pintar, sentimentos que non se poden debuxar e
realidades imposibles de conterse nun lenzo. As súas feiras, paisaxes, e
mulleres son unha parte dun todo, dun todo que dende este libro temos moito
máis claro porque como el mesmo escribe nunha desas cartas: “As únicas cartas
que se perden son as que non se escribiron”.
Publicado no Diario de Pontevedra 27/07/2015
Fotografía: Herdeiros de Carlos Maside. Editorial Alvarellos.
Ningún comentario:
Publicar un comentario