Nin unha bágoa, Nere

'Luns', a novela de Eli Ríos gañadora do premio Torrente Ballester de narativa en lingua galega, sae do prelo da editorial Xerais para achegarnos unha historia sen concesións, na que unha muller consciente do seu próximo fin establece unha nova relación coa súa contorna.

HAI NOVELAS que un le baixo un permanente desacougo. Lecturas que non son sinxelas para un lector que non pode permanecer alleo ao que se lle conta. Normalmente estas novelas son as que te acompañan dun xeito máis íntimo despois da súa lectura, relatos que te fan mirar a vida doutro xeito, fixarte alí onde nunca o fas, explorar un pouco máis o que en realidade somos, fóra da habitual intrascendencia na que adoitamos movernos. Cando unha noticia grave se pousa ante nós é cando erguemos as orellas, cando somos máis conscientes da nosa situación de debilidade fronte á realidade da existencia e a un carácter de caducidade que, aínda que sabedores del, non nos gusta enfrontarnos a el.

Eli Ríos ten nese non voltar a mirada ao que nos desagradada a súa primeira conquista. Unha primeira páxina brutal deixa constancia daquilo que nos imos a atopar ao longo do relato. Unha muller con dous fillos e a súa vida perfectamente controlada recibe un diagnóstico definitivo. Un cancro avanzado déixalle só dous meses de vida para facer do que lle queda de existencia un ámbito no que explorarse e facelo ante aos demais. A segunda achega da autora —na que é a súa primeira novela tras varias obras dunha poesía merecente de diferentes premios así como dun conto infantil tamén de éxito, 'Marta e a píntega'—, moverase ante ese precipicio, dende ese reloxo que a ritmo de vértixe avanza cara o fatal desenlace, conquerindo a través dunha narrativa afiada, de frases breves e vibrantes, transmitir ese senso de necesidade, de velocidade obrigada, de respiración entrecortada, dunha anguria que nos reta en cada páxina a seguir cara adiante, a coñecer a afouteza de Nere que nunca se pode permitir o luxo de botar unha bágoa. Hai demasiada xente pendente dela como para permitirse un instante de fraxilidade. No seu iPad, no que organiza toda a súa vida, as teclas nunca se xuntarán para escribir ese síntoma da condición humana. Ela é forte e ten que resistir. A súa filla e o seu fillo miran cara ela pero non deben recoñecer o destino tráxico. Dous meses pasan pronto, demasiado.

Xunto a esas dúas percepcións que enxerga Eli Ríos nesta novela, queda aínda unha parte máis de fonda importancia. E é como o cotiá na vida dunha muller esnaquiza calquera posibilidade de compadecerse. A loxística dunha familia oprime a vida de moitas mulleres. Nenos ao colexio, ir e vir, facer a comida, a compra, a hixiene familiar, o fogar, o traballo fóra del, todo iso é unha bomba de reloxería a piques de estourar. Entre cada un deses puntos e seguidos que emprega arriscadamente a autora xérase un tic-tac que reflicte o estado de máxima axitación de moitas mulleres nunha sociedade que aínda non resolveu ese reparto de tarefas entre o home e a muller. Unhas tarefas que afogan incluso esa propia sensación de orfandade que amosa a protagonista fronte ao seu destino. O abismo cada vez é maior e ninguén semella darse conta de cara onde vai esa muller. E xusto antes do baleiro outro baleiro aínda máis fondo, aínda máis imprevisíbel. O andazo cruel dunha sociedade enferma que ninguén pretende sandar. Pero ese andazo cruel non só se establece no gume dun coitelo, tamén nesa sociedade que lle pide á muller que non sexa tal, e sexa unha heroína do diario.

Deste xeito Eli Ríos fende a súa escrita nun territorio no que ela adoita traballar, o de valorizar o papel da muller en diferentes eidos da sociedade. Cada un ten as súas ferramentas para facelo e Eli Ríos ten na escrita e na súa participación en diferentes iniciativas sociais e culturais unha ferramenta que non deixa de medrar grazas ao seu talento así como a súa capacidade para sorprender ao lector, para poñelo nun lugar no que medirse coa sociedade e tamén con el mesmo. Ese debate atopa en'Luns'un cume de alta intensidade, un relato visceral que entre eses puntos e seguidos atrápanos para que pensemos, iso que se fai hoxe tan pouco, para que pensemos que clase de espazo de convivencia estamos a argallar, que futuro lle imos deixar aos nosos se nós mesmos somos cómplices silentes da inhumanidade.

Nereas hai moitas. Este libro reúne nunha delas o sacrificio permitido por todos nós convertido en literatura. De novo a escrita debuxando o anónimo, debuxando unha realidade na que semella non se pode nin chorar.

Publicado no suplemento cultural Táboa Redonda. 17/09/2017