No pasamento dun poeta

Coa morte de Manuel Álvarez Torneiro as letras galegas perden a un dos seus maiores poetas. O seu xeito avelaíño á hora da escrita permitía ao lector sentir o agarimo da palabra, ao tempo que a súa obra tiña un fondo ancoradoiro no ser humano e na cultura como táboa de redención

"Este señor amigo dos amigos./Este cónsul do ceo das palabras./Este abraio que fai dos luns domingos. O poeta dos ángulos da brasa». Deste xeito remata ‘Retrato de T.’ un poema escrito por Luis Rei adicado a Manuel Álvarez Torneiro, do que o primeiro editou tres libros dentro da colección de poesía Tambo dende o gorentoso prelo de Kalandraka. Palabras que nos falan de quen tiña na amizade un tesouro que adoitaba cultivar cunha correspondencia que había que gardar como xoias, polo seu coidado na presentación e na súa escrita; tamén nos remiten a alguén que abofé era un «cónsul no ceo das palabras», polo seu manexo da linguaxe e a súa sedutora maneira de enguedellar esas palabras; as súas lecturas convertíanse nunha festiña, capaces de converter en domingo calquera día no que o lector se decidise a ler un dos seus poemas; e por último, o poeta dos ángulos da brasa, o título do seu gran poemario e o que lle levou a acadar o Premio nacional de Poesía, o que significou que por primeira vez este galardón recaese nunha obra escrita en lingua galega.

O seu recente pasamento levounos a un deses apagóns brutais que adoitan acontecer cando un sistema literario perde a un dos seus autores máis sobranceiros. Manuel Álvarez Torneiro apagouse como se apagan os soles, o astro maior dun sistema que xa non voltará a ser o mesmo sen a presenza do poeta coruñés. Despois do xornalismo, e xa cumpridos os cincuenta anos, volcouse na poesía, unha poesía que estaba a levedar no seu inteiror dende tempo atrás ata desembocar no momento xusto en que foi preciso abrir a billa da súa escrita, e é que a súa poesía ten moito diso, de manancial de auga fresca e saborosa (que é iso de que a auga non ten sabor!), de líquido capaz de levarte a un estado de ebriedade poética que poucos poden provocar coa súa obra. Os poemarios de Manuel Álvarez Torneiro son auténticas bacanais, festas dionisíacas do verso no que o lector pode gozar dun xeito axitado, de forma que con cada verso nos atopamos a un poeta espido, a alguén que non deixaba nada no tinteiro. Afastado de especulacións, todo nel xermolaba a partir dese complexo intento de comprender ao ser humano, de explicar as súas condutas así como de facelo tamén cun tempo estraño, cheo de miserias morais, individuais e colectivas, que só, dende a poesía, dende a acumulación de referentes culturais e sensoriais, podía atopar un xeito lene de redención. Unha maneira de expiación de todos nós que só polo vieiro da beleza podía atopar un acougo ante esta loucura. Beleza e palabra escorregando por cada verso, afirmando cada poemario como un compás ao que xa non pode renunciar o ser humano. Un belisco na pel que lembraremos sempre.

Eses ángulos da brasa son a incandescencia da persoa, o punto de ignición de quen cada vez máis esconde os seus sentimentos, confusa ante unha realidade que a despoxa do seu eu máis válido e necesario. Unha confusión ante a que a poesía de Manuel Álvarez Torneiro encende o facho para alumear a travesía na que chegado ao seu remate estará sempre el. «Tornaremos a ti os que fomos cantores./Tornaremos a ti cando xa non sexamos/... mocidade dun día», escribiu o poeta. A gruta do tempo polo que transitar o verso, o caneiro que nos nutre. «Xa son un home maior e non me queda máis que memoria», afirmou Manuel Álvarez Torneiro na presentación dun dos seus libros para amosar onde se afundía a súa obra, no tempo e na memoria que explican unha vida, que lle dá sentido á necesidade de darlle a palabra a esa experiencia para tentar hoxe comprender, e aí é onde a poesía o axudaba. Cando o poema rebelábase ante o inicialmente previsto, cando procura o seu camiño para levar da súa manciña ao propio poeta, abraiado por ese gozoso feito. Manuel Álvarez Torneiro sabía que ese era o poema bo, o que se impoñía ao previsto, o que demandaba o seu espazo fonte ao corsé do autor. E así é como os seus poemas convertéronse en palabras ceibas, en mananciais libertarios para o individuo que atopa neles un acubillo tan necesario como feliz. Unha patria que quedou sen o seu cónsul, sen quen nos deixou un monllo de poemas inmensos aos que na súa ausencia teremos que voltar unha e outra vez para facer de cada luns domingo, para atopar nos ángulos da brasa o que somos, seres rigorosamente humanos.

Publicado no suplemento cultural Táboa Redonda. Diario de Pontevedra/El Progreso de Lugo

Foto. Manuel Álvarez Torneiro en PontePoética. (Dani Massó)