mércores, 16 de novembro de 2016

Dous títulos na memoria da cidade

Rue Saint-Antoine nº 170
Literatura. Neste novembro, mes da memoria, da lembranza das vítimas tras o alzamento militar e a Guerra Civil, tamén hai espazo para achegarse a aqueles feitos dende a escrita, dende unha literatura que neste ano, e sobre todo con dous salientábeis títulos, escolleu Pontevedra e o que nela sucedeu o 18 de xullo como parte da súa paisaxe.



Ambas son dúas das novelas máis sobranceiras do ano literario que está a piques de rematar, e ambas coinciden, en parte da súa escrita, con facer da memoria de Pontevedra e dos feitos de 1936 que supuxeron a Guerra Civil e as décadas seguintes de escuridade e represión, parte importante do que acontece nas súas narracións.
O certo é que tanto Luís Rei con ‘O encargo do señor Castelao’ coma Xosé Monteagudo con ‘Todo canto fomos’ plantexan dúas novelas ben diferentes entre si, dúas propostas distintas pero que fan dese feito e da presencia do que era Pontevedra nos anos vinte e trinta parte esencial da historia ou historias que asoman por esas páxinas nas que ambos certifican o seu talento para a escrita.
Non é frecuente ver a Pontevedra enxerida como paisaxe dunha novela, e iso que poucos escenarios poden ser máis suxerentes que uns anos vinte que en Pontevedra foron esplendorosos con unha chea de iniciativas culturais e sociais, así como unha importante vida nunha cidade con moitas personaxes singulares e dunha fonda importancia en diversos eidos que fixeron de Pontevedra unha lumieira para toda Galicia. Esta feliz coincidencia permite ver como ese espazo estaba chamado a ser todo un éxito para os que o elexisen como escenario e as dúas novelas fan daquela Pontevedra algo que suma, e moito, ao que acontece nas súas narrativas. 
Luís Rei na súa obra, centrada na figura de Castelao, ten que mirar de xeito obrigado a Pontevedra como o lugar no que residiu o de Rianxo entre 1916 e 1936 e onde tivo lugar o fusilamento do seu camarada Alexandro Bóveda e a partir de aí o suxerente plantexamento que fai na novela. Mentres, Xosé Monteagudo, nunha novela de fondo alento, de xeracións que se suceden, centra en Pontevedra esa narración xeracional cunha importante parte adicada aos sucesos que se viviron en Pontevedra antes e despois do alzamento, coa figura central de Bóveda, pero tamén cunha serie de protagonistas que definen esa memoria dos feitos que tiveron lugar na nosa cidade.
«Altofalantes en lugares estratéxicos da nosa cidade, como a fachada do Café Méndez Núñez, fronte á igrexa da Peregrina e a só catro portais da que foi a súa casa». Son palabras da novela de Luís Rei, para falar dos altofalantes do terror que proxectaban o medo sobre as rúas. Eses catro portais levaban ata a vivenda de Castelao na rúa Oliva, vivenda e estudo cuxos bens foron incautados, outros, como a biblioteca dos irmáns Barreiro queimados en plena praza da Ferraría... episodios e máis episodios dun tempo de loucura capitaneada por esa terrorífica Garda Cívica con Víctor Lis á cabeza. Tempo de paseos e represións, de envexas e axustes de contas entre os que ata só unhas horas antes eran simpremente veciños. Doce de novembro. Dez mortes. «Estou convencido de que se don Amancio estivo entre os compañeiros de desgraza de Adrio e de Poza, en novembro, non foi tanto polo seu republicanismo, máis ben tépedo, como polo modernísimo sanatorio que uns anos atrás puxera en pé na avenida de Vigo. E o que Marescot tampouco non podía aturar, logo de ver clarisimamente superada a súa clínica (...)», escribe Luís Rei nunha recreación literaria de tempos e personaxes ás que a historia colocou nun momento complexo e nunha cidade na que a súa serenidade saltou polos aires.
En ‘Todo canto fomos’, Xosé Monteagudo prolonga esa narración de feitos na que participan personaxes comúns. Castelao, por suposto, Bóveda, o doutor Caamaño e a Garda Cívica, o terror do que non se pode desprender nada do que se escriba arredor daquel intre e a consecución do medo, a gran arma da represión en Pontevedra, escenario, como Galicia, ausente de combates entre os dous bandos, pero no que se impuso unha liña de terror perfectamente argallada e cunhas directrices a aplicar en forma de castigos para que fosen coñecidos para os demais e que obrasen segundo os postulados imperantes na época. O Partido Galeguista, Jacobo Zbarsky e o gran cárcere do franquismo na nosa contorna, a Illa de San Simón que protagoniza un amplo número de liñas que nos resitúan ante o horror e unha serie de feitos nos que alicerzar a nosa memoria a manter ergueita daqueles sucesos. E como non os feitos do 12 de novembro: «Cada un desempeñaba a súa profesión con toda a honestidade, mantiñan boa relacións con familia, amigos e veciños, nunca exerceran intimidación ou violencia contra persoa ningunha. Gustaban da vida tranquila e da conversa sosegada, e coma Anxo Daponte, afiliáranse a un partido ou simpatizaran cunhas ideas políticas que os novos amos da cidade consideraban tan perniciosas como para matalos a todos», escribe Xosé Monteagudo. Liñas que nas que o autor é quen de manter a emoción dos feitos reais e enxerilos na súa propia narración, acadando unha obra que explica moi ben uns tempos e uns actos que afortunadamente teñen xa nestas dúas novelas dous plantexamentos literarios que fan desa memoria un espazo a conservar, facéndoo dende a literatura, aumentando así ás súas posibilidades de achegarse ao lector e cun pano de fondo, o das rúas e as vidas de Pontevedra.



Publicado no Diario de Pontevedra 14/11/2016

Ningún comentario:

Publicar un comentario