luns, 10 de abril de 2017

Ollar o horror






OITENTA ANOS ollando o horror. Interpretándoo como peza artística xurdida da dor. Unha achega de Picasso que estivo pechado nun estudo durante un mes traballando arreo tras ver na prensa como as bombas arrasaban a localidade de Gernika. Unha cruel inspiración para achegarse á alma doente do seu país. Un collage da ignominia e da barbarie encargado pola República para amosar a loita e o sufrimento dun pobo.
É curioso ver como os peores tempos do ser humano poden xerar obras de arte. Como o artista, cabalgando sobre o seu maxín, atopa beleza onde só hai espazo para a mágoa e a desolación. Ese enorme lenzo en branco e negro cumpre oitenta anos, vintecinco da súa instalación no Museo Reina Sofía. Dende hoxe unha gran exposición ao seu arredor volverá convocarnos fronte a pincelada da dor, o gume da mesquindade dende o que se desenvolve toda unha serie de figuras que nos levan a enfrontarnos directamente cos diferentes aspectos da guerra, e todo iso sen poñernos ante exércitos ou uniformes. Esa é a súa gran virtude, a de amosar a guerra como un grande espectáculo da desolación humana, onde non hai máis símbolos có dos berros que xorden de cada unha desas figuras. Picasso fuxía desas dialécticas simbólicas de atoparlle sentido a todo, cando precisamente aquí do que se fala é do contrario, da falta de sentido dunha guerra. Componse así un gran berro contra a violencia, contra a capacidade do home para danarse a si mesmo sen reparar nas consecuencias duns actos cargados das cegas arelas de poder.
Ese berro estourou nun estudo de París poucos meses despois de que unha delegación do Goberno da República formada por Josep Renau, Juan Larrea, José Bergamín e Max Aub lle fixera en xaneiro o encargo de reflectir nunha obra, para o Pabellón Español da Exposición Internacional de París dese ano, o que estaba a acontecer en España. O 26 de abril de 1937 a Lexión Condor bombardea Gernika, a localidade símbolo dos foros vascos, e Picasso ve na prensa, tras moitas dúbidas para elixir o tema dese mural, o motivo do seu cadro. Aquelas fotografías en branco e negro enguedéllanse cun proceso que se estaba levando a cabo nas súas formas, as mesmas que ían levedando dende varios anos antes, relaxando o seu cubismo e compoñendo unha nova figuración que facía da loita beleza-monstrosidade a cerna da súa pintura. Nesta exposición, que leva por título ‘Piedade e terror en Picasso: o camiño ao Guernica’, tendo ben claro o punto final o que se fai é achegarse a ese tránsito formal dos anos previos, cando Picasso experimentaba unha nova linguaxe. Esas pezas son a antesala desta diagnose da incivilización á que un, poucas veces das que vai a Madrid, se pode resistir a contemplar. Unha especie de expiación de nós mesmos fronte ao que podemos chegar a facer.
Gran parte das salas de exposicións do Reina Sofía artéllanse en función desta peza. Chegar á mítica sala 206 é enfrontarse a unha multitude agolpada ante unhas cordas que impiden o paso, liñas que marcan a distancia precisa para enfrontarse ao horror que cuspe o cadro. Como se se precisasen uns poucos metros para non verse envoltos na desesperación. Ao seu arredor outras pezas preparan o desenlace; alí temos a dous dos nosos, a Maruja Mallo co seu ‘Antro de fósiles’ e a Arturo Souto con ‘Verdugos e vítimas’. Satélites que gravitan arredor do gran planeta, alí onde nunca tiñamos que habitar pero onde non nos quedou outra que penar a nosa fraxilidade como especie. Achegarse a esta exposición, que estará aberta ata o 4 de setembro, convértese case nunha obriga desta sociedade para decatarnos dos nosos erros, pero sobre todo para manter viva aquela radicalidade dun artista que non precisaba de cores para berrar, nin de óleo vermello para facer do sangue exclamación. A súa contundencia xorde do propio silencio da cor, do hermetismo duns grises que median entre o branco e o negro para servir de desacougo ante o arrepío.
Poucos cadros agochan tras a súa vida tantas historias. A historia do Guernica vai máis aló da súa concepción e desenvólvense no seu tránsito por diferentes países como complicidade fronte á guerra. A súa marcha ao MOMA, o seu regreso en corentena ata que en España triunfase a democracia, a súa saúde e a idoneidade do seu emprazamento, que aínda hoxe segue a encher páxinas de prensa. O Guernica, ao final, converteuse naquilo do que fuxía Picasso, nun símbolo que vai máis aló dunha guerra, nun símbolo dun país que, como aquel ‘Duelo a Garrotazos’ de Goya, nos pon nos estremos do enfrontamento, afastados de calquera empresa común e sempre turrando en diferentes direccións. O noso fatal destino, dentro e fora do cadro.





Publicado no Diario de Pontevedra e El Progreso de Lugo 5/04/2017









Máis sobre o Guernica:
http://ramonrozas.blogspot.com.es/2016/12/cuando-el-horror-es-emocion.html

Ningún comentario:

Publicar un comentario