'Seique’
primeiro, e agora, en castelán, ‘Dicen’, de Susana Sánchez
Aríns convértense nun xeito de escoitar alí onde só tiñamos
silencio. O silencio do esquecemento, do medo, e da vergonza dos que
despois da guerra fixeron do segredo o pano de fondo de toda unha
vida.
Aínda hoxe costa petar
na porta do silencio, rachar ese borro negro que o medo deixa sobre
os actos cometidos por unha humanidade á que costa moito chamarlle
así. Estamos a presenciar nos últimos tempos unha revisión dos
acontecementos que deixou a Guerra Civil na nosa terra, feita dende a
valorización do testimonio, a recuperación dun tesouro sentimental
que, en moitos casos, é a única porta acesa a aquel tempo escuro.
As palabras dos que o viviron, o medo que, aínda pegado á pel e á
alma, segue a complicar moito coñecer os testemuños do que pasou.
Os feitos e os nomes tan precisos, obrigados, para coñecer e
recoñecer ás vítimas, pero tamén aos criminais, aos asasinos que
fixeron do seu ‘traballo’ ignominia para unha terra, para un
pobo, para a veciñanza e para a propia familia.
Susana Sánchez Arins
parte desa pequena célula que é a familia para falar do que ben
pouco se falou. Neste caso dun familiar, o tío Manuel, tal e como
aquí se lle nomea, falanxista e ruín, unha persoa mala, tal e como
adoita lembrarnos o coro ‘grego’ desta traxedia cada certas
páxinas, para que ese clamor de maldade non se borre da nosa mente
ao tempo que lemos. De feito, esa é un das grandes achegas deste
libro, editado por Através editora en 2015, e agora, en castelán,
por De conatus, o cómo se constrúe esta narración, a mestura de
palabras, de voces, de secuencias, en definitiva, de impactos que se
suceden para compoñer unha paisaxe aproximada (imposible chegar a
comprendelo realmente), do que se viviu nos anos da represión, e
dese xeito de guerra tan específico como o que se viviu en Galicia,
onde non houbo trincheiras nin batallas cheas de épica, polo menos
non trincheiras físicas, aínda que si moitas humanas, sendo o fin
último dos gañadores o da eliminación daqueles que pensaban
diferente. Sen máis.
A esa eliminación
física adicouse o tío Manuel e a autora somérxenos nun brutal
relato de sinceridade, de valentía por parte da descendencia que pon
a súa propia familia como obxectivo duha lupa que poucos queren
poñer sobre eles mesmos. «Se fora assim tão mau como a família,
porque não o havia de ser como estes vizinhos», repite o coro. A
maldade como esencia da persoa envolta nunha serie de acontecementos
que lle dan pé para lexitimar calquera atrocidade, e aquí cóntanse
moitas: axustes de contas, paseos, vinganzas, crimes, fuxidas,
roubos. A todo iso súmase a reflexión sobre de onde xorde o mal, e
tamén como ese mal silénciase co tempo, pero xa non só nese ámbito
familiar, senón dende o administrativo. Sen papeis que consultar,
sen documentos que atopar sobre os feitos esvaecidos entre o terror
impune, máis alá duns meses de alcalde. Pero as pistolas lémbranse
aínda suxeitas no cinto, as muescas da morte na fibela, e o medo en
pé aínda hoxe sen o amparo dunha lei de Memoria Histórica efectiva
e real. O silencio permanece.
Pero dese silencio
agroman certos murmurios, afoutados pasos como os de Susana Sánchez
Arins que, dende esta polifonía do seique, do que se conta baixo
corda, do que se di en voz baixa, do que o tempo modulou entre a
realidade e a fabulación, entre a memoria e a desmemoria, esa mesma
á que tanto se axudou dende as oligarquías, foi quen de artellar
esta conxunción de xéneros que ten parte de novela, de ensaio, de
patrimonio oral, e que entre todos fían unha crónica que emerxe
como unha poderosa narración dun tempo tan determinado, nunha
xeografía concreta, como a do val do Salnés con achegas tamén a
Pontevedra e ás atrocidades da Garda Cívica, a morte de Bóveda, as
cortizas do piñeiro onde foi fusilado que falan da memoria das
árbores, eterna fronte a nosa. Un libro imprescindíbel.
Publicado no suplemento cultural Táboa Redonda. Diario de Pontevedra/El Progreso de Lugo 14/07/2019
Ningún comentario:
Publicar un comentario