A 'semente' de Galicia

75 ANIVERSARIO DO SEU FUSILAMENTO Todos os homes e mulleres mortos como consecuencia da Guerra Civil teñen a súa consideración, cada un deses falecidos é un monumento ó máis baixo e ruín do home, pero cando un pobo perde ademais dunha vida a unha persoa de relevancia social a perda multiplícase. Ese foi o caso de Alexandre Bóveda.

Choliñas, Miña Peque, Vidiña:

Quixera escribirche moito. Mais xa sabes canto puidera decirche.

Perdoame todo, que os peques me lembren sempre; que cumplas todol´os meus encargos.

Eu, almiña estarei sempre con vós como che prometín.

Faltan uns minutos e teño valor, por vós, pola Terra, por todos. Vou tranquío.

Adeus, Vidiña: Vive para os peques e os vellos, abrázaos, confórtaos. Sé Ti, miña Pequeniña ademirable, a máis valente de todos. Alá sentirei ledicia e satisfacción de Ti e de todos.

Lembrareivos sempre, velarei sempre por vós.

Adeu. Contigo, cos peques, cos vellos todos, estará sempre na lembranza, na máis grande, máis fonda, máis infinda das apertas, o voso,

Xandro.

P.S: Recei contigo

Desta forma se despedía na madrugada do 17 de agosto de 1936 Alexandre Bóveda da súa muller, da súa familia, da súa vida. Palabras que aínda hoxe poñen o corazón nun puño como a mostra máis palpable da mezquindade do home, da miseria que toda guerra leva consigo, e aínda máis se esta ten lugar entre veciños. A piques de cumprirse un mes do levantamento militar, Pontevedra presenciaba como toda a guerra que tiña lugar nela resumíase nas persecucións, os axustes de contas, as delacións, e as miradas aviesas entre os poucos que saían aínda á rúa. Pero nunha vila deste tamaño, onde todo o mundo se coñecía, os dedos acusadores amosaban á infamia a que podía chegar o ser humano. A necesidade de víctimas, de corpos cos que afianzar un terror que diluíse calquer intento de contestación fronte os golpistas, tiña que compoñer o seu macabro espectro a partir de nomes referentes que foron sendo axusticiados coas balas da desesperanza e o medo, que así se extendía por toda a poboación. So dous días despois do alzamento, o 20 de xullo dous capitáns comunicábanlle a Bóveda que non saíse da súa casa. O seu destino estaba xa marcado. Cárcere, Consello de Guerra e o seu fusilamento na Caeira compoñían un dos capítulos sanguinarios que deixou a Guerra Civil en Galicia, e como moitos outros, os máis, menos recoñecidos en vida ca el, constituiuse nun símbolo desa sinrazón que trouxo consigo o enfrontamento.

Cando escribía esa derradeira carta Alexandre Bóveda percorría a súa corta vida, a que lle levou, como nos recorda Arturo Ruibal no libro ‘Pontevedreses’ a Pontevedra en 1927 con 24 anos a ocupar o cargo de jefe superior de contabilidade do Ministerio de Facenda tras aprobar a oposición en Madrid. Naquela Pontevedra agromaba a cultura e ata unha certa modernidade, tertulias, como a do Méndez Núñez a onde o leva Iglesias Vilarelle para atoparse con Castelao ou Losada Diéguez. Nomes todos eles vencellados a Coral Polifónica da que será membro e na que coñecerá a que anos despois será a súa dona e destinataria daquela desgraciada misiva: Amalia Álvarez Gallego.

Dotado dunha extraordinaria capacidade para os asuntos económicos xunto ó presidente da Deputación, Daniel de la Sota levará a cabo unha das reformas económicas máis senlleiras da Galicia do momento, coa creación da Caixa de Aforros de Pontevedra, da que el mesmo será o seu primeiro director. Esas dotes para os números e as contas fan que o Seminario de Estudos Galegos, ó que xa pertencía, lle encargue un estudo sobre as relacións económicas entre Galicia e o Estado de cara a súa integración no proxecto do Estatuto de Galicia. En decembro de 1931 fúndase o Partido Galeguista con Bóveda como Secretario de Organización. O seu traballo será moi intenso durante os seguintes anos na confección dese Estatuto, así como no Partido Galeguista do que xa era Secretario Xeral. Eran tempos de ilusións, de apostas pola vida, de traballo a favor non só dun mesmo, senón de todo un pobo, pero aquel verán de 1936 esnaquizou todo aquelo. Cando o Padre Luis, aquel franciscano tan vencellado a Coral Polifónica acudiu ante el para confesalo antes do seu falecemento o destino xogaba a súa última partida, a que nunha noite chea de negrura xuntaba a claridade daquelas voces que lle deron sona e lustre a nosa cidade coa morte dun dos nosos mellores homes. Aquela ‘semente’ como o definiu Castelao non deixou de xerminar dende entón, e setenta e cinco anos despois aínda nos da moitas leccións sobre como somos, pero tamén, do que puidemos chegar a ser.

Publicado en Diario de Pontevedra 17/08/2011

Fotografía de David Freire a partir dunha caricatura realizada polo pintor Manuel Torres e exposta nunha mostra sobre a vida e obra de Alexandre Bóveda levada a cabo pola Fundación Alexandre Bóveda