A alma de Rosalía feita fotografía

Rue Saint-Antoine nº 170

Fotografía. A exposición ‘Ariños Aires Rosalía’ que se pode ver no Sexto Edificio do Museo de Pontevedra acolle unha revitalizadora aproximación ao universo creativo e vital de Rosalía de Castro a través da mirada dun dos nosos grandes creadores, o fotógrafo Xurxo Lobato, que é quen de visibilizar a compoñente plástica deses dous universos.

Inagotable nas súas inspiracións a obra de Rosalía de Castro lonxe de reducirse ao eido literario espállase como reduto simbólico dunha identidade que non deixa de agromar noutros campos da creación. Non temos máis que achegarnos ata as salas de exposicións do Sexto Edificio do Museo de Pontevedra ata o 29 de xaneiro para coñecer unha das máis recentes, unha achega fotográfica que ven da man dun dos nosos creadores máis sobranceiros, Xuxo Lobato.

Con só pasar uns minutos fronte a ese medio cento de fotografías en blanco e negro un comeza a sentir cousas, e cousas ben fermosas. Cousas que teñen que ver con nós mesmos e o que esta terra é quen de transmitir aos que pousamos os pés nela. Fotografías que retratan a alma de Rosalía de Castro, da muller e da poeta, do símbolo literario dun tempo que vai máis aló diso engadíndoselle unha dimensión da feminidade en tempos nos que calquera situación nese campo era case ciencia ficción. Ninguén mellor que o propio Xurxo Lobato para, según as súas propias palabras, nunha entrevista neste xornal, falar desa Rosalía a reivindicar, da «Rosalía que elixe, no canto de quedar facéndolle o caldo a Murguía, facer poemas». E así é como a súa poesía é aire, pero tamén pedra e auga, e soedade, e sombras e tempo e respiracións... sensacións que, dun xeito abraiante, Xurxo Lobato é quen de dispoñer ante nós contidas nesas fotografías. A través dos lugares habituais da súa vida, Compostela, Conxo, A Casa da Matanza, Padrón... imos percorrendo, co sutil apoio da palabra, toda esa xeografía vital que no conxunto da mostra acada unha harmonía que é a que impacta ao visitante e á que lle fai ter unha sensación de sosego que xorde desas fotografías, do axeitado blanco e negro, da capacidade para conter un silencio polo que esvarar os poemas de Rosalía de Castro. O certo é que esas fotografías convértense en poemas visuais, en representacións de gran parte do magma creativo da poeta, en imaxes que lle poñen corpo á inspiración e á súa concreción como obxecto artístico. Berros das sombras.

Fotografías ante as que un pasa dende a emoción por ver como unha obra de arte pode xerar, dende a súa fondura creativa, outras reflexións a partir dela que agrandan a súa lenda e que a converten cada vez máis nese espazo que todo sistema cultural ten que ter para manter a súa compoñente de alicerce de moito do que viría despois.

Espazos urbanos e espazos naturais vanse alternando, para suxerir en nós o territorio da poeta, os lugares do seu tránsito que agora funciona como compás para definir outra travesía, a do fotógrafo que aporta a súa mirada e o seu talento ao achegarnos aquilo que distingue a un fotógrafo doutro, o seu xeito de mirar. O traballo do punto de vista, fundamental ao longo de tódalas series, ponnos ante unhas composicións cheas de sensibilidade que se relacionan con interiores, con esculturas, con fiestras, con campás, con fontes... miradas e ata tempos nos que un se atopa con esa alma que se agocha silandeira nos seus poemarios. Unha nova lectura do universo rosaliano que enche os seus textos de miradas que, en moitos casos, péchanse nun primeirísimo plano nos que ese elemento acada unha colosal dimensión, case como cando a poesía pousa as súas musas nun detalle que o converten xa en eterno. Dun xeito semellante Xurxo Lobato fai poesía con esas fotografías pechas, nas que o seu compoñente físico concédelles un aroma de perdurabilidade, de fosilización do tempo que contén ese senso eterno que ten a boa poesía, a poesía de Rosalía de Castro, pero tamén a poesía feita fotografía.

Camiñar por esas húmidas pedras compostelás ou percorrer a natureza entre os carballos é levarnos por un itinerario aberto, un camiño que aínda hoxe segue a compoñer novas miradas que incluso van máis aló do puramente artístico e que converten a Rosalía de Castro nunha icona de moita xente, xa non só como unha enorme escritora, senón como muller e como símbolo dun tempo con non demasiadas luces. De aí a moi atinada reflexión de Xuxo Lobato que non remata o seu percorrido fotográfico no seu sepulcro de Bonaval senón que abre o foco a esa imaxe de Rosalía de Castro que enche camisetas ou fundas de móbiles e que non fan máis que visibilizar ese senso eterno que ten todo o que ten que ver con esta muller.

É imposible saír da exposición sen unha derradeira mirada, un ollar cara o visitado, curiosamente mestúranse esas fotografías coa gran fiestra que sintetiza a exposición, unha fiestra pola que eses airiños tráennos as verbas de Rosalía, os sons das árbores como axóuxeres, o correr da auga saíndo polos canos da fontes, as pingas de choiva batendo contra as pedras da contorna da Catedral de Compostela, as campás de Bastabales repenicando dende o ceo ou as nubes debuxando no aire as súas caprichosas formas. Imaxes que xorden da palabra e da emoción dunha muller que fixo da súa poesía rebeldía e emoción, e que agora repousa contida e orgullosa na docilidade acadada polo talento de Xurxo Lobato. Unha maridaxe de amplos horizontes, unha fusión da escrita coa mirada que, como non podía ser doutra forma, só nos agasalla emocións.

Publicado no Diario de Pontevedra 16/01/2017

Fotografías da exposición. Rafa Fariña e David Freire