As cancións non morren co tempo

"David Bowie é soamente un señor guapo que canta moi ben, e é verdade porque o dicía ela, pero esta canción non pode morrer co paso do tempo". Este é o final de ‘Anagnórise’ que segue a un anaco da canción ‘The man who sold the world’ do cantante británico, e que ben pode ser o final de cada unha das tarefas que Mª Victoria Moreno emprendeu na vida. Cancións que non morren co paso do tempo. Cada unha das súas facianas vitais: escritora, ensinante, parella, nai, amiga, paseadora de cans, contadora de contos... son cancións que, por moito tempo que pasen, seguirán soando entre nós.

Cancións que xuntas soan para configurar a banda sonora dunha vida que, como o son do vento, extendeuse por toda unha cidade. Polas aulas dos centros de ensino nos que traballou, polas librarías que adoitaba frecuentar, polas rúas e parques, como o de Campolongo, no que camiñaba cos seus cans, polas presentacións dos seus libros, polas súas lecturas aos cativos dos seus contos, os escritos e os que imaxinaba nese momento na súa cabeza. Unha vida chea de cancións que converteron a Mª Victoria Moreno en moito máis cunha escritora, facendo dela unha presenza eterna na súa cidade.

Foi a cidade de Pontevedra outra das súas músicas favoritas, unha cidade que amou dende o primeiro momento no que chegou a ela, unha Pontevedra gris e escura, pero que co paso do tempo converteuse en luminosa e na cidade axeitada para extender a súa humanidade por ela. Unha cidade ten que ser como unha persoa, e respostar ao que a persoa precisa para facer da vida goce e conexión cos demais. Cando unha cidade é agresiva e se converte en inhumana deixa ao cidadán sen posibilidades de ser feliz. Mª Victoria Moreno fixo desta cidade un ámbito de felicidade e gozou dela como parte da súa banda sonora, a que lle permitía saír a pasear cos seus cans e tamén a engaiolar aos cativos que sabían daquela muller que lles contaba cousas tan fermosas que lles removía a imaxinación. A eles respectounos moito, tratándoos como seres intelixentes e non como pequenos sen capacidade para pensar. Os seus alumnos foron os seus ‘cachorros’, como ela mesma os chamaba, e xunto a eles compuxo algunhas das cancións máis fermosas da súa vida, as cancións que verdadeiramente se converten en eternas, as que aínda resoan no interior daqueles alumnos que hoxe están orgullosos de que a súa mestra sexa recoñecida. Eles ademais a valoran polo moito que os axudou, sempre dende o anonimato e coa ferramenta de outorgarlles a confianza necesaria para facerlles crer nas súas posibilidades como seres autónomos. Que música tan fermosa!

A eses mesmos ‘cachorros’ foi aos que dirixiu os seus libros, eles foron os protagonistas dun relatos feitos dende eles, por eles e para eles. Fixo da literatura xuvenil un xénero recoñecido cando non o era, e a súa escrita aínda que destinada a mozos e mozas, afastábase das liñas infantís doutros creadores que non respectaba como merecían ás persoas neses intres tan concretos das súas vidas. Eses relatos sabían ben o que acontecía arredor das súas preocupacións e inquedanzas, xa que levaba moitos anos preocupándose polas súas problemáticas e así, textos como ‘Anagnórise’, son xa libros de referencia non só dentro dese xénero, senón tamén no conxunto do noso sistema literario.

Na miña EXB ou no Bacharelato non se contemplaba a lectura deste texto, tocáronme libros como ‘O triángulo inscrito na circunferencia’ de Víctor Freixanes ou ‘Xa vai o griffón no vento’ de Alfredo Conde, chegando ‘Anagnórise’ a casa da man do meu irmán, máis pequeno e ao que lle tocaron lecturas diferentes. O bo dos libros, de querelos e conservalos, é que tamén son como as cancións, nunca morren e seguen soando nos nosos andeis, aínda que sexa en silencio, ata que os colles. Poucas xornadas despois de que Mª Victoria Moreno fose elexida como protagonista da edición deste ano do Día das Letras Galegas busquei na casa da miña nai, que é onde aínda se agochan eses libros que sementaron o que somos e que seguen soando ás emocións da mocidade. Alí estaba, era un exemplar da colección ‘Árbore’ que naceu en Galaxia ao coidado de Antonio García Teijeiro, David Otero e ela mesma, e boteime a aquela canción xa pasados os corenta, pero que ben seguía a soar.

Unha escrita brillante, quedeixa en cada parágrafo unha reflexión arredor, xa non só da xuventude, senón da nosa sociedade, dos clixés de xénero, das relacións entre home e muller, do paso do tempo, da necesidade do amor, e todo iso cunha linguaxe natural, en absoluto afectada e que deseguida establece a complicidade co lector para levalo a esa viaxe que sempre é a súa literatura, pero aínda máis neste libro máxico.

Devolvo o libro ao andel, no repouso da súa música silenciosa acubillada polo paso do tempo. Quizás a próxima lectora sexa algunha das miñas fillas. Eche ben certo iso de que as cancións non morren co tempo.

Publicado no Especial Letras Galegas. Diario de Pontevedra 17/05/2018

Fotografía. Rafa Fariña