Mª Victoria no mapa dos afectos

Rue Saint-Antoine nº 170

Literatura. A publicación do libro ‘O escalón de Ulises’ pola concellaría de Patrimonio e Memoria Histórica de Pontevedra e a súa recente presentación lévannos a pescudar a faciana máis humana de María Victoria Moreno. A escritora, á que se lle adica o Día das Letras Galegas, foi quen de mudar todo un barrio coa súa inesquecíbel presenza.

Beizóns para un concello que edita libros! Beizóns para quen adica tanto agarimo e calidades para recuperar a memoria dos seus! A publicación do libro ‘O escalón de Ulises’ polo Concello de Pontevedra é unha mostra máis da necesidade de conservar e protexer o que somos grazas a aqueles que foron. Persoas valentes que adicaron a súa vida a facer mellor a dos demais a partir, non só do seu traballo, senón da súa implicación no tecido vital da cidade.

Pontevedra acolleu en 1963 a María Victoria Moreno e dende ese primeiro día, coa paréntese dos dous anos nos que entre 1965 e 1967 foi destinada a Lugo tras aprobar as oposicións de Lingua e Literatura Española, ata o derradeiro da súa vida, fixo desta cidade un territorio que xa no se puido afastar da súa persoa. Un mapa dos afectos que foi construíndo dende unha personalidade comprometida e desprendida cara ós demais, especialmente cara ós cativos aos que adicou a súa vida de amor, xa non só dende a escrita, que lle deu sona e o merecemento de protagonizar este ano o Día das Letras Galegas, senón tamén de confianza e pulo nas súas vidas.

Ese amor polos demais é o que se atopa detrás desta publicación escrita dende ese territorio do afectivo, dende o familiar, ata as amizades ou o elo da escritora co pontevedrés barrio de Campolongo, no que a escritora deixou unha pegada inesquecíbel e que agora se recolle neste fermoso texto asinado por Montse Fajardo. E perdoen a redundancia de nomear como fermoso algo que sae da man de Montse Fajardo porque todo o que fai esta muller xa leva implícito ese calificativo. Os seus libros sobre as mulleres en relación a memoria histórica, ‘Un cesto de mazás’ ou a violencia machista, ‘Invisibles’, son dous obras modélicas sobre a importancia da oralidade de cara a compoñer o que é a historia, revelándose cuestións que en ningún manual son quen de asomar. ‘O escalón de Ulises’ é, polo tanto, o perfecto complemento a tantas publicacións que se mergullan na obra e vida de María Victoria Moreno, pero ás que, pola súa propia concepción, sempre lles vai faltar ese latexo que só o tacto da pel e o son da palabra dos que a coñeceron poden xerar.

«A mestra que escribía libros», tal e como a coñeceron, convértese aquí no compás dunha serie de entrevistas a amizades, profesores, alumnas ou familiares que Montse Fajardo é quen de converter en literatura, plantexando un percorrido por eses afectos que explica, como ningunha outra biografía, a inmensa humanidade que se agochaba tras o seu corpo.

Son páxinas nas que un albisca a emoción convertida en lembraza inagotábel do seu compañeiro Pedro Ferriol, da súa filla Begoña, de Nenuca e Tito Seijas, libreiros e confidentes, de colegas de ensino como Carlos Godoy ou Luís Bará, alumnas como Lorena Ferreño, Lorena Conde, Ana ou Silvia... e moitas outras persoas que converteron a súa vida nunha entrega aos demais. Persoas que compartiron non só a súa paixón pola educación e a escrita, senón por gozar dun espazo común como ese barrio e parque de Campolongo no que facer de cans e cativos membros dunha tribo de amizades, segredos, contos e lamberetadas. Tamén de historias como a do heroe Ulises que cada día ía relatándose da súa boca ao acubillo dun chanzo, ben pretiño da igrexa de San José, espazo relixioso do que tamén formaba parte a nosa protagonista coas súas teimas con outro personaxe inesquecíbel da contorna, o párroco José Antonio Fernández Recuna.

Montse Fajardo presentando o libro 'O escalón de
Ulises' en Campolongo o pasado sábado

Estamos, polo tanto, ante un libro de vida. Un libro que se amosa baixo un fermoso deseño da man de Rosa de Cabanas e con ilustracións de Manuel Uhía, unha suma de creatividades que fan desta obra unha desas xoias que ao acubillo de celebracións sinaladas, como neste caso o Día das Letras Galegas, vese alentada dende sensibilidades como a da concellaría de Patrimonio e Memoria Histórica de Pontevedra ou o bofacer de Montse Fajardo que son quen de producir un libro tan fermoso como útil para coñecer a unha desas persoas necesarias para calquera sociedade que se teña como tal e se gabe dos seus.

Sentimos a unha muller valente no uso do galego en tempos escuros, valente por adicarse á literatura infantil cando esta era desprezada en comparación coa escrita de adultos, e valente tamén na renovación dese xénero, entendendo ós mozos e ás mozas como seres con capacidades para entender a realidade. Tamén valente para facer da educación algo que saíse da memorialística e afondase nas sensibilidades, e valente por facer da súa cidade unha aula exterior na que participar dunha vida común que non sería a mesma sen ela e os seus chanzos.

Publicado no Diario de Pontevedra 7/05/2018