Coas Cíes ao fondo

É o gran pano de fondo da película. As Illas Cíes elevándose sobre as augas e os grises da ría de Vigo. Fronte a elas a terra. Unha costa chea de lendas, de ambientes mariñeiros pero tamén de adegas e de chalets adosados. Fragmentos dunha paisaxe pola que se move Leo Caldas, o inspector que Domingo Villar pariu para convertelo en protagonista de dúas novelas, 'Ollos de auga' e 'A praia dos afogados', que son dous dos mellores exemplos de novela negra no noso país. O certo é que a propia concepción do personaxe, así como o seu desenvolvemento literario, moi ligado ao xénero cinematográfico, presaxiaba a súa futura traslación á pantalla, pero moitas veces eses presaxios convértense en tormentas cheas de lóstregos e tronos polo complexo que sempre resulta pasar un texto literario a un filme. Non estamos ante un deses casos, a implicación do propio novelista na confección do guión asegura, non só a fidelidade ao relato orixinal, senón tamén un moi estudado exercicio de adaptación que se aprecia cando un ve unha película na que as pezas, moitas, e algunhas difíciles de compoñer, encaixan á perfección.

O filme arrinca coa chegada á costa dun cadáver, o dun mariñeiro que aparece coas mans atadas e do que todo o mundo fala dun suicidio. O que hai tras ese corpo vai levar a Leo Caldas a moverse pola bisbarra de Panxón e ir tirando do fío dun nobelo no que se agochan moitos segredos. Leo Caldas, interpretado por Carmelo Gómez, amósase como un ser solitario, con só o seu pai (interpretado por Celso Bugallo) como distración fora dun traballo ao que se adica as 24 horas do día. O actor leonés é o gran protagonista, todo acontece ao seu arredor, seguindo o esquema narrativo do cinema clásico, como poñamos por caso dun Humprhey Bogart nas súas pescudas enfundado baixo a súa gabardina coma Sam Spade. Pero a diferencia do heroe solitario hollywoodiense, aquí Leo Caldas traballa a carón dun compañeiro, o contrapunto preciso para aliviar a súa introspeción, o desacougo para o espectador a través dunha mirada escrutadora e irónica sobre o que acontece en Galicia. Un soberbio Antonio Garrido asume ese papel que aporta un chisco de humor preciso para relaxar a trama da película. Xuntos moveranse por diferentes escenarios (a gravación do filme localízase en Vigo, Panxón ou A Guardia) concedéndolle á película esa sensación de afundirse nun territorio moi determinado que impregna cada plano xerando unha atmosfera moi ben acadada de realidade.

Esa realidade vai máis aló do meramente climático, xa que tamén se constrúe dende os personaxes secundarios. Toda unha sorte de caracteres que van xirando arredor de Leo Caldas para dar conta non só da propia trama senón desa procura no reflectir a indentidade galega tan precisa para seguir movendo o fío da trama. Nomes coma os de Luis Zahera, Tamar Novas, Pedro Alonso, Carlos Blanco ou o xa mentado Celso Bugallo sintetizan na súa interpretación moito do ser dos galegos, dende as súas diferentes situacións sociais, laborais ou mesmo existenciais. Silencios medidos, ironías, pausas... forman parte da conformación do escenario vital da película para crebacabezas do axudante de Leo Caldas, un policía aragonés que non acaba de entender o que tantas veces se adoita definir como a 'idiosincrasia do galego'. Este monllo de actores tamén participan da eficacia que se aprecia en toda a película, e non deixa de ratificar o momento de bo facer que se está a vivir dende o mundo actoral galego.

Un novo plano. O comezo dunha nova secuencia, e elas seguen aí, testemuñas silentes de todo o que acontece nese xogo entre mar e terra que se asenta ao longo dunha ría. As Cíes seguen a definir moito do que acontece, a pegada dunha natureza sempre presente nesta xeografía. Rochas que amosan a súa contundencia ao tempo que agochan baixo a auga o que as sustentan, unha especie de segredo. E esta película está chea de segredos, de mareas que suben e baixan, deixando cada certo tempo unha sorpresa en forma de avance na investigación que, de cando en cando, ofrece algún xiro para manter ao espectador en vilo como debe facer un bo thriller. E así os noventa minutos da películan pasan voando grazas tamén a eficacia do seu director, Gerardo Herrero, un director que pasa desapercibido en canto aos efectismos que pretenden outros directores para que se fale deles, para que se evidencie o seu talento, pero Gerardo Herrero adopta a función do mellor director que pode haber, aquel que deixa fluir a película, que non a entorpece con montaxes complexos ou movementos de cámara que só poden funcionar como distracións á hora de contar unha historia. A cantos se lles esquece que o fundamental dunha película é contar unha historia.

E esa historia, ademais de filmarse en castelán, tamén conta cunha versión en galego, dúas versións dunha película feita coa sensibilidade suficiente para que tamén o idioma forme parte súa e alente esa percepción de identidade que se amosa en toda ela. O propio Carmelo Gómez realiza un gran esforzo para rodala en galego, do que en liñas xerais sae ben parado fronte ao resto dos actores máis acostumados a desenvolverse en galego.

A película chega aos cines para competir con outras estreas importantes como a última producción de Alejandro Amenabar, 'Regresión' ou 'El desconocido', abofé que a película revelación das pantallas nos últimos tempos, outro traballo feito en Galicia a cargo de Daniel de la Torre e que xunto con esta 'A praia dos afogados' permite ser optimistas co que acontece no noso audiovisual, no que talento e ideas mestúranse cunha notable resolución final dos que sentirnos orgullosos por todos os que pisamos acotío eses escenarios reais que agora tamén o son de película.

Publicado no suplemento cultural Táboa Redonda. El Progreso de Lugo e Diario de Pontevedra. 11/10/2015