Rue Saint-Antoine nº 170
Literatura. O pasamento de Xosé Neira
Vilas deixou un fondo baleiro nunha Galicia á que voltou para facela mellor coa
súa presenza, tamén coas súas letras. Nela sementou unhas palabras cheas de
cariño por unha terra e unha xente que estarán para sempre en débeda con el. O
pai de Balbino finou, e con el finou un chisquiño de todos nós.
«Papá, a vindeira semana imos co
colexio a ver unha obra de teatro. -E cómo se chama esa obra, Sofía? -
‘Espantallo amigo’, papá... escribiuna un señor moi maior... Xosé ...Xosé...
Neira Vilas, creo que se chama». Fai pouco máis de dúas semanas desta conversa
entre pai e filla, o que non deixa de ser, tralo pasamento de Xosé Neira Vilas,
a proba máis contundente da forza da semente deixada por este home. Unha
semente que agromará xeración tras xeración e que convertirá cada unha das súas
palabras no alento necesario para que os nosos cativos sigan a medrar coma
persoas de ben.
Dende a súa escrita, Xosé Neira Vilas
non deixou de artellar toda unha linguaxe dirixida a Galicia, e moita desa
linguaxe dirixida aos cativos formaba parte do que el mesmo chamaba «a causa de
Galicia», e que non era nada máis sinxelo e á vez tan loábel, como o de seguir
facendo país dun xeito amábel, sen loitas fratricidas sinxelamente, falando,
escribindo... afastando bandeiras e ideoloxías, xa que nada nos une máis cunha
corredoira, un ceo azul, un mar bravo ou un rapaz de aldea chamado
Balbino.
Os que temos raíces nas Terras do Deza
sentímonos acompañados ao longo da nosa vida dunha serie de nomes que son case
tótems da nosa existencia. Sabemos deles como aqueles dos que falaron os nosos
pais e que, a medida que medramos, imos coñecendo da súa pegada en todo o que
ten que ver cunha cultura ou cun pobo. Poderíamos dicir que estas Terras do
Deza limitan en Lalín con Laxeiro, en Silleda con Colmeiro e en Vila de Cruces
con Xosé Neira Vilas. Tres nomes que coa súa vida e co seu labor honraron esa
terra e fixeron dela unha sorte de territorio máxico, entre a realidade e a
irrealidade, e na que os seus habitantes nos movemos cheos de orgullo polo que
foron quen de facer. Uns prolongaron esa maxia dende os pinceis, outros, como
no noso protagonista, dende a escrita. A súa figura emerxía como a o dese ser
mitolóxico que un sempre quere imitar, nada intachable na súa conduta, sempre
cercano, sempre coa palabra chea de veludo para que un se sentise ben.
Moito se ten falado desas ‘Memorias dun
neno labrego’, a porta obrigada de acceso ás nosas letras nos tempos da EXB e o
libro que toda casa en Galicia ten nos seus andeis nas máis diferentes
edicións. Fagan a proba, cando vaian a algunha casa dalgún familiar bulan pola
súa libraría e se algún libro atoparán en galego, lamentablemente menos que en
castelán (pero iso é outra lea), abofé que é o escrito por Neira Vilas ao
comezo dos anos sesenta. Ese neno somos todos nós, polo menos os nenos dun
tempo no que o rural tiña aínda moito que ver nas nosas vidas, cando íamos a
ver aos nosos avós, cando pasabamos os veráns na aldea... iso os que vivíamos
ao longo do ano na cidade, canto máis os que vivían todo o ano nese territorio
que moitos visualizamos nas andanzas de Balbino.
A aqueles nenos que pasabamos o verán
na aldea se algo nos impresionaba era a construción do palleiro na eira da casa
dos nosos avós, unha sofisticada construción chea de pericia á hora de
elaboralo por parte dunha xente que pasaba unha xornada de traballo pero tamén
de felicidade. A min esa figura típica do noso rural sempre me recordou a Xosé
Neira Vilas, un home que semellaba de palla, pero cheo de afouteza na súa
sinxeleza. Cando me teño cruzado canda el era incapaz de mirarlle aos ollos,
pasoume igual con Saramago ou con Carlos Oroza, xente maior, chea de vida e de
vidas, ante os que un séntese minúsculo e afastado de poder achegarse a eles.
Os últimos tempos de Neira Vilas foron
anos complicados, ao entenderse dende a ausencia da súa dona Anisia, o
esquelete dese palleiro, o elemento que suxeitaba gran parte do que era Neira
Vilas, xente que reparte amor e que se constrúe dende o amor, así que ese amor
redobrouse, dende esa ausencia, polo seu outro amor, a súa Fundación en Gres, a
casa onde latexará o seu corazón ata o fin deste mundo. Dende alí comenzou a
apañar recordos, e así nos chegaron textos seus marabillosos sobre os seus anos
en Cuba, máis de trinta anos da súa longa vida que Galaxia editou en 2014, como
tamén fixo con cadanseu volumes da súa correspondencia con vellos amigos ou con
Fernández del Riego.
Palabras, palabras e máis palabras...
semente que queda na terra para abrollar en novas xeracións, aí queda para
sempre o escrito, pero tamén o construido dende Gres, con esa Fundación que
fixo do rural un mundo no que os rapaces tamén podían compoñer as súas
historias e que os equiparaba cos das cidades sempre mellor tratados dende as
institucións que dirixen a cultura. Ese palleiro de dignidade era quen de facer
que a el lle fixeran caso e, aínda que sempre todo era pouco, foi quen de facer
de Gres, un pequeno lugar nas Terras do Deza, un territorio cheo de dignidade e
afouteza a prol de Galicia, da súa cultura e a súa lingua.
Como Balbino, ou como o Espantallo
amigo que foi ver a miña filla nunha función de Os Quinquilláns, todo ese
imaxinario da aldea emerxe como un espazo que nunca debemos esquecer como parte
do que todos nós somos, pequenas palliñas doutro gran palleiro chamado Galicia.
Publicado no Diario de Pontevedra 30/11/2015
Fotografía. Xosé Neira Vilas e a súa dona, Anisia Miranda, nunha exposición no Museo de Pontevedra en 2002 (Miguel Vidal).
Ningún comentario:
Publicar un comentario