Romper a máscara

Rue Saint-Antoine nº 170

Literatura. Un ano máis a entrega dos Premios Xerais convértese nunha data que vai máis aló dunha entrega de premios corrente. Ao xa de por si ditoso acto de escolla de tres novos textos literarios para a nosa escrita, engádeselle un vizoso encontro arredor das letras e a lingua, un festín de amizades alentado por un entorno incomparábel.

 

Escultura de Mendinho en San Simón

Aínda hoxe se escoitan entre os buxos de San Simón as palabras de Ledicia Costas, mantedora do acto, quen, conmovida dende a súa escolla para adicarse á escrita en lingua galega deixou prendido entre as polas das árbores un axóuxere de esperanza e ilusión que xa compite coa chuvia de prata de Fina Casalderrey ou a cerdeira prantada por Xabier P. DoCampo, ambos protagonistas outros anos desta mesma misión.

Ledicia Costas acadou un pasiño máis no seu camiñar por un lousado amarelo de libros, premios e afectos e artellou un deses discursos perfectos, no fondo e na forma. Un canto, non alleo ás emocións, de quen aínda ten a esperanza por bandeira e o escepticismo por inimigo. O axitar afouto desa bandeira tería que ser a faísca que prendese dunha vez por todas nun sector, o da escrita, e por extensión no da cultura galega, demasiado acostumado ao laio e o desacougo, asumíndoos case como unha obrigada postura vital ante o feito creativo. Unha tortura innecesaria ante a que sempre pensei que se a todos os que escoito comparecerse por algún dos que eles senten como atrancos para desenvolver o seu traballo, lle adicasen a metade dese tempo a envorcarse no eido creativo, sen mirar por riba do ombreiro ao seu colega, ou zoupando ás diferentes administracións, ou laiándose das incomprensións dos receptores das súas obras, a xeración de obras capitais en Galicia sería abraiante.

Ledicia Costas durante o seu discurso

A frase que, como un leitmotiv serviu cada certos parágrafos para golpear enriba da mesa, e que Ledicia Costas tomou emprestada de Manuel Rivas: «Galicia é unha máscara triste que ten detrás un rostro que ri», deixaba ante nós a visualización desa faciana que en tantos casos sepulta o noso talento e as nosas capacidades. Rachar con esa máscara de autodestrución ficou xa nesa Illa de San Simón como unha lumieira de esperanza reflectida nesa cativiña que nunca o deixará de ser, unha rapaza que co seu cabelo vermello alumea as súas lecturas da Xeración Lamote, pero sobre todo, fai que a súa escrita hoxe, sexa cada vez máis fonda, cada vez mellor. De aí o mérito das súas palabras do serán do sábado, mesturadas pola nena lectora e a escritora que xa é e que palidece ante a que se aveciña.

Co batir de palmas preñado de querer, adicado a Agustín Fernández Paz, sempre presente, aínda que sexa vía internet, comezou o acto no que se daban a coñecer os tres gañadores dos Premios Xerais nas súas tres categorías. O Merlín de Literatura Infantil, o Jules Verne de Literatura Xuvenil e o Premio de Novela na súa trixésimo terceira edición. Os diferentes xurados, abofé os máis heterodoxos deste tipo de certámenes, deron a coñecer os gañadores nesas tres categorías. David Pérez Iglesias, na primeira delas, coa obra ‘Todo o tempo do mundo’,  afondou no seu discurso de agradecemento na memoria do lugar onte nos atopábamos, unha memoria de resistencia e de lembranza permanente, nunca de esquecemento, como o que tamén denunciou para a xente maior do rural, dun rural sen nenos. Iria Misa, gañadora do Jules Verne coa obra ‘Xa non estou aquí’, falou dos seus interrogantes ante os contos que xorden ante algún suceso entre os veciños que adoitan coñecer todas as vidas alleas; mentres que o gañador do Premio Xerais de Novela, Manuel Esteban, con ‘A ira dos mansos’, converteu a palabra en emoción, polo que hai detrás da novela como berro ante a inxustiza e a indefensión dos discapacitados intelectuais. Tres novos textos para inxerir no proceso editorial galego, nesa escrita que como cada ano medra dende a complicidade dos que asisten a bordo de Babuxa para cruzar a ría de Vigo e chegar a ese soño feito illa que cantara Mendinho. As súas primeiras verbas mestúranse, edición tras edición, coas dos discursos, coas da escrita dos gañadores, pero tamén coa sementeira do convite posterior que se converte nunha romaría de afectos renovados ano tras ano entre editores, escritores, lectores, pintores, xornalistas, músicos, docentes e ata políticos. Todos xuntos sobre ese altar en forma de illa, nunha danza arredor do libro formando parte dun rito, tan ancestral coma necesario, para tentar explicar moito do que somos hoxe.

O ronsel de escuma que no noso retorno deixa o Babuxa non fai máis que balizar a ledicia do vivido, ao tempo que nos volve máis fortes de cara ao que temos que facer, a esa misión que Ledicia Costas nos recetou, como unha das súas cociñeiras literarias, para que, bocado a bocado, poidamos darnos esa oportunidade que sempre precisamos.

Ese afondar na nosa identidade, sen ataduras, medos nin carraxes é o acubillo desa Xeración da Esperanza que todo sistema literaria precisa, aínda que moitas veces non se é consciente. A mantedora deste acto soubo darlle carta de identidade, un recoñecemento público dende o que garantir a literatura galega. Esa máscara xa é po. Cinzas que botar ao propio mar. É o tempo da luz, dos sorrisos e sobre todo da esperanza.  O vindeiro ano volveremos a embarcar na procura de máis ilusións, que non nos fallen nunca. Xerais soubo xerar nesta convocatoria un hábitat que xa é irrenunciábel. Un ecosistema de vida que nutre a toda unha comunidade lectora pero que vai máis alá diso. Só poñendo os pés nese serán un o pode calibrar. Resta ler eses tres libros. Agardamos polo prelo e o seu milagre de seguir producindo lecturas que, coma barcos, se botan ao océano. Ben o dixo Manuel Bragado coas palabras de Luisa Villalta: «Navegar é preciso, para retornar sempre a vida.

Os gañadores dos Premios Xerais no Paseo dos Buxos

Publicado no Diario de Pontevedra 6/06/2016