A forza das mans

«A arte é aquelo que buscas e que nunca atopas»

[Francisco Leiro no documental ‘Sísifo confuso’]

Son as mans de Francisco Leiro a súa forza motora, o elo entre a súa imaxinación e o material ao que é quen de concederlle a vida. Percorrer a exposición que no Café Moderno se lle adica ao escultor de Cambados a partir da rodaxe do documental ‘Sísifo confuso’ dirixido por Aser Álvarez é atoparse coa faciana descoñecida do escultor no seu taller, nese espazo telúrico no que as formas pasan do abstracto ao concreto, onde a madeira ou a pedra, convértense en representacións brutais da intimidade, daquilo vedado ao espectador pero que tras afastarse dese espazo ou espazos,  vólvese parte de todos nós. 

E escribo espazos porque Francisco Leiro inscribe a súa vida nun triángulo, nunha especie de cosmogonía creativa entre Cambados, Madrid e Nova Iorque. Dúas orelas dun Atlántico nas que como un gran Atlante pousa un pé en cada unha delas para erguerse como un xigante da escultura, un Titán sempre afundido na súa terra dende a que modernizar o seu senso primitivo da escultura. Tallas e labras que o vencellan cunha tradición e un oficio que respecta como poucos e que deixa sempre como sinal sobre a pel das súas pezas. Pegadas feitas cun esforzo físico que compensa a levidade da inspiración, pegadas que transforman o imaxinado e despois debuxado nunha fisicidade impactante. Maza e cicel nunha cadencia rítmica que se recolle nese espléndido documental como o son de fondo de toda unha vida, das estacións de paso dun artista que só deixa descansar a contundencia das súas mans na súa estadía invernal en Nova Iorque. Alí o que traballa é a cabeza, e a todas horas, ás veces incluso loitando contra o sono. É o tempo de pensar, de ver exposicións e de ollar cara a xente, pero o que é irrenunciable é o debuxo, a súa práctica constante no metro, na casa, ante a ponte de Brooklyn, o trazo sempre presente. «Alá ésta Cambados, viches!», berra Francisco Leiro nun instante do documental ollando cara o océano. Alá está a pedra, o granito negro de Campo Lameiro, pero tamén a madeira, alí está o seu taller galego, onde se produce ese proceso alquímico no que o bloque ou o tronco acadan a vida. Escoitamos en silencio ese ritual de devastar o material, sons que son  fundamentais no vídeo e que na visita da exposición convértese no complemento axeitado para todo o que nos rodea. Fotografías feitas mentras se rodaba ese documental do que se exhiben diferentes fragmentos e unha escolla de pezas do artista das coleccións de Afundación e de Abanca completan este achegamento cheo de matices sobre unha obra que, como aquí se demostra, é moito máis que o resultado final que se amosa nunha exposición, senón que é unha parte de todo un proceso que se prolonga á mesma vida do escultor, incapaz de distanciarse daquilo que xorde entre as paredes do taller.

É emocionante ver na parte adicada ao seu traballo no taller madrileño como, unha vez liberado da parte máis contundente do proceso creativo xa rematado en Cambados, o artista relaciónase coa peza dun xeito tan íntimo, coas súas mans palpando a súa superficie, limando e matizando aspectos, coas serraduras cubríndolle o corpo e as mans, unhas mans construídas a base de pedra e madeira que amosan o seu poder transformador. Camiñar polos espazos do Café Moderno, alí onde vive eternamente o seu Castelao con coroza, ou ver o documental, que aínda ten pendente a súa estrea na nosa cidade, supón adentrarse no traballo dun dos nosos creadores máis sobranceiros, alguén a quen non lle gusta teorizar ou falar do que fai senón que lle cede a palabra as súas esculturas. Si, fixen a vista durante uns instantes cara elas e escoitarán o que nos teñen que dicir.

É a maxia da escultura, da boa, da que xa se rexistra no Pórtico da Gloria da man do Mestre Mateo e que neste cambio de séculos tan complexos para o ser humano converte a Francisco Leiro nun home á procura constante de algo que sabe que nunca será quen de atopar. Un ‘Sísifo confuso’ enfeitizado pola creación, polo diálogo co material, e a relación da figura co espazo. As teimas de calquera escultor, certo, pero ás que Francisco Leiro foi quen de redimensionar cun calado de fondo que vai do mitolóxico á cerna do seu Cambados natal, alí onde todo ten sentido e onde se acada o primeiro paso cara o infinito.

Publicado no Diario de Pontevedra 5/11/2016

Fotografía de Gonzalo García sobre a imaxe da exposición realizada por Aser Álvarez