Pontevedra, pasos de cine

Ángel Santos na rodaxe de 'Las altas presiones'

Fin de semana de galardóns en San Sebastián, a gran cita do cine peninsular, co permiso dos amigos de Cans, por suposto, e sen nada que envexarlle aos grandes festivais europeos como Berlín, Cannes ou Venecia. O festival deste ano zumegou saudade galega a través dunha película que tamén chega nesta fin de semana aos cines, El Desconocido, de Dani de la Torre, da que todo o mundo fala ben e que non ven máis que a refrendar as calidades e potencialidades dun sector que non deixa de dar alegrías a Galicia a través do bo facer dos seus protagonistas, e desa franquicia chamada Vaca Films, que todo o que toca convérteo en ouro de intelixencia. A industria do cine segue a medrar na nosa terra, pasos lentos, abofé que sí, pero firmes e posiblemente xa sen marcha atrás.

Pontevedra tamén quere dar algúns deses pasos, pasos que levaron o nome da nosa cidade ata ese senlleiro festival no que se proxectou na sección ‘Made in spain’ cun cheo absoluto e as entradas vendidas dende días antes da súa proxección a obra do marinense Ángel Santos, 'Las altas presiones', producida pola pontevedresa Matriuska con Daniel Froiz á fronte e a colaboración entre os actores da nosa Marta Pazos, sustento creativo dese outro milagre de talento e inxenio que é a compañía de teatro Voadora. Tal conxunción de nomes non podía parir outra cousa que unha boa película, un intimista retrato do ser humano nunha desas complicadas situacións ante as que nos sitúa a vida resolta como un fragmento real desa propia existencia, sen estridencias, simplemente rexistrando feitos comúns, idas e vidas, luces e sombras, e toda ela envolta nun territorio, o de Pontevedra e a súa bisbarra, que cada vez máis se afianza como posible escenario para retomar o que xa fora en tempos, un axeitado escenario para diferentes producións. Apostar por Pontevedra, como o ven de facer de xeito decidido por A Coruña Dani de la Torre na súa película, será descubrirá e aportará vida a eses filmes. Estámolo vendo nas webseries que xurden do entorno da Facultade de Ciencias Sociais, canteira emerxente para abordar futuros proxectos de maior calado que por necesidade fan de Pontevedra escenario, pero que tamén pode selo polas súas invocacións a todo o que se agocha nela.

Ogallá algúns deses proxectos xurdidos dese centro educativo teñan cabida en anos sucesivos no recén presentado Festival de Novos Cinemas que, dende esta semana, está na rúa como un deses pasiños para seguir camiñando no audiovisual galego. Concello de Pontevedra e Universidade de Vigo apostan de xeito decidido, esperamos que así sexa e que non aconteza como en experiencias pasadas, por afondar neste terreo que amosa tantas posibilidades, tanto para explotar a creatividade como para facer da cidade unha referencia dentro do sector, co que iso pode significar en canto a prestixio e tamén, que o queredes todo, como referente turístico e económico. A edición cero, que terá lugar en decembro, servirá para tomarlle o pulso ao que dende a organización se plantexará ao longo do ano 2016, pero non nos cabe dúbida que tendo a Daniel Froiz, Suso Novás ou Ángel Santos, xente de cine pola que corren fotogramas polas súas veas, como coordinadores do evento, as expectativas de éxito xa se poñen a funcionar.

A semana deixou máis deses pasiños, confirmándose que outro deses proxectos cinematográficos made in Galicia segue adiante, como é a película baseada na novela de Manuel Jabois, 'La estación violenta' que, producida por Matriuska, contará co apoio da AGADIC (Axencia Galega das Industrias Culturais) e na dirección con Anxos Fazáns, unha desas creadoras de webseries ('Fame') das que lles falei antes e que seguen a medrar unha vez que atopan o osíxeno da confianza depositada e tamén os cartos precisos para que os soños se volten realidade.

Cámaras, luces e acción podería chamarse esta semana que posiciona a Pontevedra nun lugar no que leva intentando mergullarse dende hai algún tempo. A creación da Pontevedra Film Commission foi un paso valente para que a cidade se resitúe nesa competición por ser unha cidade de cine, agora, con novos actores ao fronte de todo isto, a valentía debe converterse en accións e subliñar as posibilidades que nós mesmos temos de facer cousas tan boas como as que asomaron ao longo destas poucas liñas. Non hai máis que deterse nos nomes propios escritos en negrita para darse conto do potencial, ou de parte dese potencial, xa que hai moitos outros nomes agardando a que ese pasos medren en lonxitude, pero tamén en afouteza, para que o cine ou o audiovisual deixe de ser a gran eiva do sector cultural de Galicia e tamén de Pontevedra. Actores, escearios, produtores, certames, directores, divulgadores... todos eles conforman unha paisaxe que quere deixar o fundido en negro para que as imaxes flúan sen interferencias, sen sombras que ameacen, como ao protagonista de Las altas presiones, o seu devir pola vida. El busca localizacións para unha película, abofé as localizacións son as da súa propia vida, os escenarios nos que vencellarse a un entorno necesario ao que volta a buscar respostas, aínda que se saia con máis dúbidas. Ogallá no cine en Pontevedra se afasten as dúbidas e os pasos vaian na dirección axeitada.

Publicado no Diario de Pontevedra 26/09/2015

Fotografía. Gonzalo García

Paisaxes

Paisaxes de Juan Rivas

Galicia é paisaxe. Nós somos paisaxe. Terra e habitantes conformados coma unha única realidade modelada a través deste espazo natural no que nos desenvolvemos. Xuntos somos un e ese un explica gran parte do que en realidade somos como comunidade.

Tantas veces desprezado como o escenario das nosas vidas hai momentos en que a reflexión sobre a nosa relación co entorno é obrigada. Estámolo vendo nestes días de tractoradas e protestas na defensa daquilo que é parte da nosa identidade e da nosa paisaxe, a vaca e o seu produto, cada vez máis afastada dos nosos campos e estabulada nun proceso de renuncia obrigada polo estarrecedor mercado que quere mudar paisaxes e xeografías, tanto físicas coma humanas.

Pero tamén a arte e a pintura poden poñernos ante nós mesmos e a nosa relación coa paisaxe. Podémolo ver dende o xoves pasado no Pazo da Cultura de Pontevedra coa obra de Juan Moreno Badía e Juan Rivas nunha exposición que fai desa paisaxe motivo e razón, sentir e pulsión, soño e realidade, complicidade e desafío. Ambos coexisten nesas paredes brancas, a carón do Lérez, enchidas de verdes luminosos, de ceos abertos e limpos, de corredoiras e estradas, de néboas e augas calmas, pero tamén de arquitecturas desairadas cun entorno ao que lle dan o lombo, que o agreden e modifican sen máis interese cos egoísmos das súas vertixinosas alturas e as súas cores fachendosas.

Porén a paisaxe real resiste, amósase orgullosa, sabedora da súa forza, de que unha presa de herba ou unha pola dunha árbore permanecerán afoutas fronte as nosas intervencións, ao noso vagar coma pantasmas por un terreo que esnaquizamos cunha lixeireza abraiante polo descaro con que o facemos.

Paisaxes de Juan Moreno Badía

Nesta cohabitación pictórica presenciamos como Juan Moreno esculca esa natureza coa mirada do entomólogo, a análise dos milleiros de verdes, dos distintos reflexos da luz e as nubes sobre as augas, o peso da néboa, a corrente dun río... a liberdade que medra e medra como unha mesta rede á que suxeitarnos. Ao seu carón, Juan Rivas, reflicte a nosa acción no medio, as nosas construcións a medio facer, a rotura dos horizontes, a ferida nas leiras, a contaminación do natural é dicir, a elaboración dunha nova paisaxe que ven a substituir a anterior, a que coñeceron os nosos devanceiros, converténdose na nosa, a que vemos cando nos movemos polo territorio ou coa que convivimos dando un paseo por algún núcleo urbano, e que xa chegou a un punto de asimilación co medio que non nos semella algo a descalificar. Juan Rivas tampouco o fai, senón que o expón, convertendo a súa pintura en notaria dunha realidade á que nos enfrontamos xa como un feito cotiá e parte da nosa paisaxe, artellando dende a pincelada ese espazo fronteirizo entre o rural e o urbano no que semella que todo vale. Unha simbiose perfecta que nos achega a pintura para alentar o noso pensamento, iso é do que é quen esta arte, de motivar non só á nosa mirada hacia a beleza, senón de propiciar no noso pensar cómo son as cousas. A pintura coma análise da realidade e transustanciación do noso entorno nunha obra a través da mirada do creador.

Percorrer este espazo expositivo  é percorrer a nosa xeografía, pasar de Rianxo a Burela ou de Luaña a A Lanzada nuns poucos metros permítenos entender mellor de qué xeito estamos a relacionarnos coa nosa paisaxe e cómo desprestixiamos as nosas construcións tradicionais ou a propia natureza enchendo recunchos fermosísimos dun sumatorio de contedores, tendidos eléctricos, asfaltos, medianeiras... en definitiva, afrentas urbanísticas que viviron ao amparo da inacción lexislativa para controlar e protexer o medio e que só, nos últimos tempos, cando xa moito estaba modificado, sendo posiblemente irrecuperable, comezouse a poñer un certo couto á libertinaxe.

Pase o que pase, a pintura, coa súa maxia e capacidade de fascinación, é quen de atopar beleza ata nesa teima do ser humano de foder este agasallo que temos por terra. Juan Moreno Badía e Juan Rivas fan das súas paisaxes dúas caras dunha mesma moeda, dun territorio que loita para sobrevivir a partir desas dúas caras pero que, abofé, sempre resistirá como inspiración.

Publicado no Diario de Pontevedra 19/09/2015

Imaxes da exposición 'Na beira do río. Diálogos na pintura' Juan Moreno Badía/Juan Rivas.

Koons-atracción

Jeff Koons es el papá de Puppy. Y ustedes me dirán y ¿quién es Puppy? Pues ni más ni menos que el monumental perrito florido que da la bienvenida a los visitantes del Museo Guggenheim. Unos visitantes que durante este verano han roto cualquier registro de afluencia de público a un centro cultural que se ha convertido en un referente a nivel nacional y un elemento dinamizador del turismo en el País Vasco. Quien suscribe es uno de esos que han elevado las cifras de visitantes al edificio de Frank Gehry y que ya había visitado pocos meses después de su inauguración en 1997. Una visita que el tiempo ya había arrinconado pero que ha reverdecido al encontrarme, no solo con un complejo artístico mucho más maduro, ampliado a su alrededor con piezas espectaculares que completan a esa gran pieza que es el propio edificio, entre ellas la impresionante araña de la artista Louise Bourgeois, sino con una ciudad como Bilbao repleta de vida y encanto. Ese proceso renovador, iniciado en aquellos años noventa, se reafirmó a partir de la ubicación del Museo Guggenheim -un clarísimo ejemplo de la importancia de la cultura como dinamizador económico y turístico- en las márgenes de un Nervión con el que la ciudad se ha volcado.

Gran parte de la explicación de esas cifras veraniegas radica en la confluencia de dos artistas singulares, cada uno hacedor de un universo propio y tomados como referentes de creatividad. Dos amplias exposiciones retrospectivas de Jeff Koons y Michel Basquiat  llenan por completo los orgánicos espacios del museo y lo hacen para mostrarnos a dos artistas que no dejan a nadie indiferente, sobre los que a priori se pueden plantear demasiados prejuicios sobre sus lenguajes y hasta sus conductas vitales, pero de los que solo el arte puede y debe hablar.

Acudía más interesado en conocer lo hecho por Michel Basquiat, el primer artista africano acogido por la modernidad norteamericana como un referente artístico, fallecido prematuramente a los 28 años. Sus reinvindicaciones sobre la raza negra, su lectura del mundo y de su mundo no llegaron a atraparme en ningún momento. De manera inversa me sucedió con Jeff Koons. Las lapidarias sentencias de los grandes medios a su llegada a Bilbao, «El circo de Jeff Koons llega a Bilbao» (El País), «El Guggenheim fosforito» (El Mundo) o las constantes descalificaciones sobre su trabajo, le hacían a uno ir a visitar la exposición sin grandes aspiraciones. Pero todo arte necesita la presencia directa del espectador, el diálogo in situ con las obras para poder establecer un criterio propio. Y todo aquello que cada vez me interesaba menos en la obra de Basquiat me parecía más atractivo y sugerente en lo realizado por Jeff Koons.

Cada sala es una mezcla de espectacularidad teñida de sorpresa bajo la que se esconden muchos más elementos de lectura de nuestra sociedad a partir del atroz consumismo y la propaganda que, desde los años ochenta, abocaron a esta sociedad a gran parte de lo que es hoy. Un mercado de las vanidades en el que el ser humano se ha convertido en un objeto más, en una pieza decorativa de porcelana extremadamente frágil, pese a creernos tan fuertes. Jeff Koons descontextualiza objetos de la vida diaria, publicitaria, deportiva, doméstica, artística o infantil, para su reelaboración y posterior reconstrucción en un mensaje que se aproxime más al sentir del ciudadano de hoy que el de muchos otros artistas canónicamente más refinados o alabados por la sesuda crítica. Los visitantes a la exposición rápidamente se integran con sus piezas, quieren fotografiarse junto al Michael Jackson de porcelana,  con su Popeye hinchable o con el propio Puppy, siempre la primera fotografía que uno toma al llegar. Se asombran con los tamaños de sus piezas, con los materiales, con ese tono kitsch que nos hace creer que estamos en un parque de atracciones artístico cuando no somos más que parte del propio atrezo pretendido por el artista. Los acompañantes de unas obras que nos envuelven con su fuerza y que, una y otra vez, incitan nuestra reflexión sobre cómo nos movemos y relacionamos con este mundo lleno de falsedades y apariencias. Pero al final el arte siempre está ahí, aguardándonos para que desde su contacto encontremos respuestas. Jeff Koons nos las ofrece en una exposición repleta de atracciones.

Publicado en Diario de Pontevedra 12/09/2015

Fotografía. Una de las salas del Guggenheim con piezas de Jeff Koons (Sofía Rozas).

Alquimia

O Chepudo da Feira Fraca en pleno proceso alquímico (G. García)

Chega a Feira Franca para pechar o verán e abrir o outono. Fin do lecer e volta ao quefacer diario. Todo un proceso de cambio e muda nas nosas condicións de vida, no noso sentir e respirar a vida. Un umbral que cruzar a modo de festa xa, tras quince edicións e con esta dezaseis, parte irrenunciable da ledicia dun pobo que, como poucos, goza da súa rúa como escenario de operacións e, neste caso, mimetizada, con maior ou menor fortuna, no remate do mundo medieval.

E faino a través dun proceso alquímico, unha conxura común para deixar atrás o sol e pisalas follas murchas que non tardarán en alfombralas nosas rúas, en definitiva, abrir un novo tempo no calendario cidadán. Alquimias e cambios, co lume dese forno dando o calor preciso para facer ferver e mudar as cousas. E fíxense se mudaron nestes últimos tempos case sen darnos conta, entre baños salgados e viaxes de aquí para alá. A Deputación cambiou de xestores, algo que abofé semellaba máis difícil que o de converter calquer metal en ouro, pero xa ven, agora son outros os que se sentan arredor da táboa redonda provincial. Os nosos cabaleiros deportivos afrontarán novas xustas, medraron e cambiaron de torneos, chegando a outros de maior entidade; e ata a igrexa, esa igrexa aínda tan vencellada en moitas cuestións ao medievo ven agora, por boca do Papa Francisco, a permitir aos sacerdotes o perdón do aborto.

O lume transformador estará acendido ao longo de todo o día. Dende ben cediño nos fornos para que medre o pan e se doren as empanadas que, co seu arrecendo, xunto o de tantas outras larpeiradas converterá nun espectáculo dos sentidos moitos dos rincóns do casco histórico; pero tamén o lume dos ferreiros que co seu martelo traballarán arreo para que vexamos como a forxa é quen de modificar o metal, aínda que non cremos que o chegue a volver ouro por moita alquimia que lle metamos ao asunto (aínda así estaremos atentos).

Estes non son máis que algúns dos imprescindibles ‘atrezos’ da Feria Franca que o tempo alicerzou como parte dun ambiente xerado polos propios participantes na configuración dun espazo que é posible que xa chegara ao seu máximo apoxeo, e ben está, agora trátase de coidalo, de non queimalas súas posibilidades e que só a diversión teña cabida. Co comercio facendo boas caixas nas semanas previas hoxe tamén é día de mover moitos cartos, de facer da festa un xeito de dinamización económica e facer forte esa abeizoada idea de que esta cidade é unha xoia para vivir nela. Rebumbios aparte, liortas políticas e interes particulares, as cidades son espazos para vivir, para facer delas o mellor ecosistema no que desenvolver un proxecto de vida e parte substancial diso é o saber gozar da vida, distraerse durante unhas horas das esclavitudes ás que tantas veces estamos sometidos e se para iso hai que vestirse de monxe, cabaleiro, mesonera, cortesana ou o que se nos pase pola cabeza. Pois adiante. O disfrace é o gran xeito de evasión do ser humano, o transformarse, como a propia alquimia, noutro ser, para formar parte doutra vida, o paréntese aliviador do día a día. Así que hoxe salgan á rúa e fagan da súa cidade un gran parque de xogos, rían, coman e beban, tenten converter en ouro todo aquilo que toquen, e xa saben que o mellor ouro que poden atopar é o da ledicia.

É tempo de Feira Franca en Pontevedra, de danzas, mercados e músicas medievais... tamén de desfiles, loitas, oficios tradicionais, cetrería, bufóns e trovadores... todo para encher rúas e prazas do que podería ser outro tempo, un pasado no que esta cidade comezaba a configurar o seu esplendoroso pasado a carón do seu porto para ser a capital de Galicia durante algúns séculos. Hoxe voltará a ser a capital, aínda que da troula e a festa, un milagre que ano tras ano volve a quentar as almas dos pontevedreses para sacar deles o seu espírito festivo, ese mesmo que resucita a Ravachol entroido tras entroido, e que nas Festas da Peregrina enche as rúas de troula. Pero agora toca a máis nova destas festas, a que chegou facendo pouco ruido pero que xa é parte nosa, desta cidade que non renuncia a súa capitalidade da festa e da diversión. Hoxe toca da boa, da que non entende de tempos, tan só de converter  o diario en excepción. En definitiva, alquimia pura.

Publicado en Diario de Pontevedra 5/09/2015

¡Aquí estamos!

Entrenamiento veraniego del Teucro. (Foto: Javier Cervera-Mercadillo)

No es que fuéramos especialmente bienvenidos en el regreso del Teucro a la Liga Asobal (con minúsculas), el sainete chusquero mercantilista de los incompetentes que cada vez más estropean a este maravilloso deporte casi nos deja fuera de dónde, por méritos más que suficientes, merece estar este equipo. Tras el sofoco estival, Quique Domínguez y Toño Puga, o Toño Puga y Quique Domínguez, retomaron las operaciones y cogieron los mandos de la nave azul.

Lo que pone el libro es algo tan viejo casi como el propio balonmano, y es que julio y agosto son meses de dolores y sufrimientos, de agónicas jornadas de entrenamiento que harían palidecer a otros deportistas con más pedigrí, en superficies blandas o duras, esto es, en pistas deportivas o en playas, esos mismos arenales que tan buenos recuerdos les traen a los dos ‘coaches’ unidos por otras ASOBALES (éstas sí, con mayúsculas). 

En la temporada del 70 aniversario de la entidad ¡aquí estamos!, y estamos para sufrir, como por esas playas, para penar como pena gran parte del balonmano español con plantillas cogidas por alfileres y exiguos presupuestos, pero eso sí, con unas ganas de correr a lo que seguro pocos equipos nos podrán ganar. Corrió el Teucro la temporada pasada como una especie de Bolt limitado por el 40x20 y en esta lo volverá a hacer. No queda otra. Nuestras posibilidades crecen a medida que nuestras piernas no están quietas y este equipo está pensado para correr, sin lanzadores de envergadura dependemos de esas piernas y de la velocidad para mover el balón para que compensemos lo que otros traerán. Diques de contención que habrá que horadar a base de ritmo, ritmo y ritmo, tanto, que ya agota solo de pensarlo.

Tenemos juventud y tenemos ilusión, y quienes han compuesto esta plantilla saben que ambos vectores deben converger como armas a sumar. Euros transformados en ganas de triunfo y de proyección individual. Veremos a lo largo de la temporada como no habrá tantas distancias entre este Teucro y muchos de los equipos de una Asobal deprimida y asolada por la competencia de otros deportes y por una nefasta gestión que sigue siendo incapaz de vender este deporte como se merece así como de aprovecharse de sus éxitos internacionales. Sin dinero serán las piernas las que marquen las posiciones de llegada. Este Teucro saldrá como una bala, como hizo el pasado año, sabe que ese factor sorpresa y el poder superar físicamente a sus rivales debe ser durante los primeros partidos un factor decisivo. No duden de la puesta a punto.

Eso en la pista, ¿y fuera?, pues fuera toca el apoyo, el batir de palmas y la asistencia al Municipal, pero también los carnés de socios que deben crecer, tanto los individuales como los protectores, una competición muy interesante a precios bastante económicos y de cuya asistencia no saldrán defraudados por la entrega del equipo. Los que han ido el pasado año ya sabemos como se las gastan los azules, y este año será similar. Así que anímense. Hoy, para empezar el Guadalajara, con un regalo en sus filas, uno de esos nombres del balonmano nacional y con un pasado teucrista, Joseja Hombrados. Para él serán muchos de los aplausos del pabellón en recuerdo de su valía y entrega, pero también recordando aquellos otros tiempos de gloria, tiempos a los que desde hoy regresamos porque Asobal, ¡aquí estamos!