Ateneo imprescindible

DESPERÉZANSE con setembro moitas das accións e iniciativas culturais que van a marcar o noso curso vital ata a chegada do verán. Sempre tan lonxe pero cada vez máis preto. En Pontevedra son moitas as entidades que estes días poñen en marcha as súas actividades renovando así, un ano máis, o seu compromiso coa cultura e tamén coa cidade. Co Cineclube xa programando dende fai unhas semanas o pasado luns foi o Ateneo de Pontevedra o que arrincou a súa xeira de actos, tan diversos nas súas propostas, como felices nas súas achegas aos seus socios, pero tamén á cidadanía en xeral, xa que os seus actos son sempre abertos ao público.

Dende 1965, dise pronto, e un pouquiño máis tarde que o Cineclube, ao que antes citaba tendo ambos un nacemento común polos seus valentes protagonistas, o Ateneo de Pontevedra leva axitando con maior ou menor intensidade a alma cultural da nosa vila. Dende aquel primeiro presidente, o inesquecible Alfonso Zulueta de Haz ata o actual, Xaime Toxo, esta entidade tenta explicar ao ser humano dende as súas facetas máis diversas, pero sempre coa áncora asentada na cultura e as súas posibilidades para tentar mellorarnos no que sexa posible.

Cando Xaime Toxo, na presentación dese primeiro acto que foi o de dar a coñecer a edición comentada por Anxo Angueira de ‘En las orillas del Sar’ de Rosalía de Castro editada por Xerais, daba a benvida a este novo curso viña a revelar esa especie de milagre que é que unha entidade cultural con escasas posibilidades económicas siga un ano máis ofrecendo espazos de interacción entre creadores e o público, achegando propostas tan interesantes para coñecernos como a deste luns na que Anxo Angueira pronunciou unha conferencia marabillosa sobre este poemario de Rosalía de Castro e o proceso de creación así como o desenvolvemento das poesías desta muller aínda hoxe insuperable na súa concepción poética, é como se comprobou na Casa das Campás, lugar no que se desenvolveu o acto grazas á impagable colaboración da Universidade de Vigo co noso tecido cultural, defendendo o que é a nosa identidade como poucas palabras das que viñeron despois dela.

Cada acto do Ateneo de Pontevedra ou cada sesión deste revitalizado e afouto Cineclube convértense nun berro de esperanza ante a unha sociedade que semella afastarse das pegadas da cultura, poñéndose de costas a ela e sen ter a consideración que merece. Ese berro lévanos tamén a lembrar e gabar a todos os que durante máis de cincuenta anos foron sementando para que ambas entidades sigan en pé e sigan facendo de Pontevedra unha referencia da cultura, pero non desa cultura do espectáculo senón da cultura do día a día, a cultura da xente que se xunta para escoitar, para falar e para pensar, en definitiva, para medrar como seres humanos.

Contemplar a Xaime Toxo, Ana Acuña, Anxo Angueira e Fran Alonso falando arredor de Rosalía de Castro tras as novas edicións de 'Cantares Gallegos', 'Follas Novas' e 'En las orillas del Sar' foi un comezo de curso perfecto por parte do Ateneo, convocándonos arredor desa muller fundacional da nosa mellor escrita e cuxa obra aínda hoxe segue sendo un manancial inesgotábel do que segue a manar unha auga fresca que non deixa de abraiarte. Algúns dos poemas alí comentados, referidos a situacións como a emigración ou o ecoloxismo, beliscan a pel pola intuición da súa creadora, polo compromiso cunha terra á que tanto ela como os que seguen a defender a cultura e o pensamento dende diferentes asociacións honran cada día.

Publicado no Diario de Pontevedra 27/09/2019

fotografía. Presentación do libro 'En las orillas del Sar' na primeira sesión do Ateneo de Pontevedra deste curso. (Rafa Fariña)

Cando a arte berra: 'Sempre marzo'

Rue Saint-Antoine nº 170
Arte ▶ ‘Sempre marzo’ é un proxecto editorial e artístico que vai máis alá do puramente comercial converténdose nun múltiple berro creativo nesta noite escura na que a nosa sociedade está inmersa coa violencia machista. Unha escolma de poetas e artistas plásticos enchen este cofre de diferentes achegas baixo o selo de calidade da Editorial A Xanela

Cubría a noite co seu manto escuro a cidade de Pontevedra o pasado xoves cando na avenida de Montero Río, as escaleiras de acceso á Deputación Provincial convertíanse nun marabilloso escenario dende o que achegarse a un engaiolante proxecto artístico da man da editorial A Xanela. ‘Sempre marzo’ é un libro pero tamén é moitas cousas máis. Nel, a xeito dun estoxo, gárdanse trinta e tres obras doutros tantos creadores que, dende a escultura á pintura, pasando pola poesía, converten dende a palabra e dende a imaxe toda unha chea de emocións nalgo visible, nun elemento visual e ata físico do que podemos gozar, non só nese formato de vizoso obxecto artístico, que é no que se converte este libro, senón tamén nunha exposición instalada no recibidor de entrada da Deputación de Pontevedra.

Non foi a pasada unha semana calquera na nosa provincia. A morte de tres mulleres a man dun home púxonos de novo contra as cordas do que ten que ser a nosa sociedade, alí onde a convivencia e a conquista dos nosos diferentes proxectos vitais tería que ser o único que nos preocupase. Cando ese miserable comezou a semana matando a súa exmuller, a súa exsogra e a súa excuñada, todo aquilo polo que loitamos veuse abaixo durante uns intres. Pero temos que ser nós mesmos, como colectivo maduro e coñecedor do que a nosa sociedade precisa para loitar contra a sinrazón e barbarie da violencia machista, dende a súa aceptación como eiva, a que ten que tentar buscarlle solucións dende os diferentes planos que forman a nosa comunidade. Abofé que un dos que menos se pensa cando hai unha salvaxada desta dimensión sexa o plano artístico, o creativo, como se todo dependese da política ou da acción xudicial, pero son precisamente proxectos como este ‘Sempre marzo’ o que nos resitúa ante a capacidade da arte para mover conciencias e para xerar un acougo da alma cando, precisamente, esta atópase máis danada. Aínda mantéñense vivas entre nós as emocións daqueles poemas que Joshua, o fillo de Sesé Mateo, recuperou como testemuño do quefacer creativo da súa nai, vítima desa violencia, e que como poucas cousas estremece a alma ante o desacougo dunha muller.

O editor Xosé Manuel Calviño xunto á presidenta da Deputación, Carmela Silva,
e as poetas María Xosé Queizán, Yolanda Castaño e Míriam Ferradáns

Cando o xoves tiñamos diante a tres poetas do calibre de María Xosé Queizán, Yolanda Castaño e Miriám Ferradáns recitando as súas palabras que estouraban nesa noite máis escura que nunca, e co pano de fondo da fachada da Deputación Provincial iluminada de cor morada, escoitamos un compromiso que é o de todos, ou polo menos da maior parte desta sociedade que abomina dese tipo de actos criminais que xorden dun concepto atávico e noxento que entende a muller como unha parte máis do home, sobre a que permitirse certas actitudes e dominacións. Cando a poesía alumeou na noite sentimos canto ben pode facer a palabra, e cando entramos a visitar a exposición de obras orixinais, que no libro convértense nunha colección de serigrafías, sentimos canto ben pode facer a pintura. E é que a arte faite sentir, dende calquera das súas manifestacións, arte para escoitar, arte para ver ou arte para tocar, porque no libro non só as serigrafías, senón que as palabras das poetas pódense tocar grazas á estampación feita pola editorial para que tamén sintamos esa poesía como algo único, como algo que nos estremece. Poetas como María Xosé Queizán, Helena Villar Janeiro, Marilar Aleixandre, Pilar Pallarés, Eva Veiga, Olga Novo, María do Cebreiro, Yolanda Castaño, Emma Pedreira, María Lado, Míriam Ferradáns e Rosalía Fernández Ria, amosan, xunto o envexáble momento da nosa poesía feita por mulleres, a necesidade que temos das súas palabras. O mesmo acontece coa obra de Ángeles Jorreto, Carmen Hermo, Isabel Pintado, José María Barreiro, Leandro Lamas, Lucía López, María José Leira, Ramón Astray, Rut Martínez, Sabela Baña, Viki Ribadulla e Xosé Vizoso e coa escultura de Soledad Penalta. Formas que traducen a necesidade de igualdade na sociedade, de desterro do machismo e da relevancia da muller dentro dunha sociedade que non se pode permitir nin unha muller menos por culpa da violencia, da violencia que exercen os homes sobre as mulleres, calquera outra calificación engánase e fai que miremos o problema de xeito equivocado.

Publicado no Diario de Pontevedra. 23/09/2019

Fotografías David Freire

Tarantino&Hollywood

A última película de Tarantino, ‘Erase unha vez en Hollywood’, é un xenial retrato dun tempo de muda, no cine e na sociedade ianqui

HOLLYWOOD ANOS sesenta. Un tempo de transformacións no que significou a meca do cine dentro dunha sociedade nun proceso que abría as portas a un mundo novo. A Guerra Fría, Vietnam, a procura de liberdades civís, a carreira espacial, a masificación do consumo televisivo... Os Estados Unidos mudaban moito máis que na súa epiderme, cunha transición de fondo que levou a súa poboación a enfrontarse a novos retos. O Hollywood dourado, aquel soño duns pioneiros acubillado polo sol da Costa Oeste, tamén deixaba atrás a súa época máis máxica, a dos grandes estudos, a do star-system que xa nunca voltou a ser igual, pese á continuidade de nomes que tamén foron mitos no mundo do cine, como os seus predecesores. A chegada da televisión cun cambio nos hábitos de consumo e na produción de materiais cinematográficos, ou a consolidación de Nova York como competencia do espectáculo, tensou un medio no que directores, guionistas, actores e actrices sentiron moverse baixo os seus pés unha serie de placas tectónicas nas que era moi complicado manter o equilibrio.

Toda esa paisaxe é a que orbita arredor da película de Quentin Tarantino, ‘Erase unha vez en Hollywood’, que aínda podemos gozar nos nosos cines. E emprego a palabra gozar porque a película é todo un espectáculo visual e cinematográfico que gustará a moita xente, pero en especial aos que aman o cine, como o propio director de ‘Reservoir Dogs’, que plantexa toda unha homenaxe e revisión dese momento crepuscular, ao contar a historia dun actor en declive (interpretado por Leonardo Dicaprio), xunto ao seu dobre nas escenas de acción (Brad Pitt), e aos que o novo tempo failles ter a sensación de ser dous outsiders, dúas persoas marxinadas nun escenario de neóns e grandes coches de cores.

Ese amor polo cine de Quentin Tarantino é o que latexa nas diferentes partes do filme, o que transmite esa atmosfera especial que sempre está presente na súa singular filmografía, pero que aquí engade esa mirada ao universo que o forxou como cineasta. Secuencias antolóxicas, como as dun temeroso Dicaprio conversando cunha nena actriz antes de rodar unha secuencia, a chegada de Brad Pitt a un rancho cheo de hippies ou a súa metafórica loita contra Bruce Lee, son só algúns dos momentos álxidos dun filme no que a ambientación é marabillosa, coa recreación de cines da época, de restaurantes, dese universo de luminosos xigantes que alumeaban, non só as cidades, se non tamén as miradas dunha cidadanía chea de incertezas.

Engádelle Quentin Tarantino outro fío marabilloso do que tirar, ao plantexar a veciñanza do protagonista coa actriz Sharon Tate, símbolo, como poucos, daquela época e cun tráxico final, por todos coñecido, que sobrevoa ao longo de toda a película como unha consecuencia de certas actitudes, non só de colectivos marxinais, senón tamén da propia cinematografía norteamericana, na conformación da violencia como un ingrediente máis daquela sociedade. Sociedade e cine, polo tanto, como xérmolos dunha obra xigante dun director especial, e toda unha loubanza a ese milagre de luz e escuridade que é o cinema.

Publicado no Diario de Pontevedra 18/09/2019.

Fotografía. Brad Pitt e Leonardo Dicaprio na presentación en Tokio de 'Erase unha vez en Hollywood' (Efe)

Bo final, mellor comezo

Rue Saint-Antoine nº 170

Arte ▶ Habitual cita do mes de setembro no Pazo da Cultura de Pontevedra, a mostra ‘Do final e do comezo’ acolle os traballos dos alumnos da pontevedresa Facultade de Belas Artes que rematan a carreira. Desta vez a exposición deixa un moi bo sabor de boca, tanto pola calidade e diversidade das propostas como polo acaído da montaxe

Fronte a todo un abismo quedan expostos os alumnos da Facultade de Belas Artes que veñen de rematar os seus estudos nesta apaixoante carreira. Algo que lonxe de dramatismos forma parte do propio proceso profesional e tamén da creación artística. Unha fermosa metáfora do que lles acontece a cada creador ante o reto de compoñer un discurso artístico que reflicta o que eles senten ante unha cuestión determinada. Ese salto ao baleiro que ante cada obra se produce lonxe de asustalos debería ser o pozo dende o que sacar o maior desafío para cada artista, o momento no que mirar cara o seu interior e aproveitar os moitos coñecementos obtidos ao longo destes anos de formación no centro pontevedrés.

‘Do final e do comezo’, a mostra que se exhibe ata o 29 de setembro na sala de exposicións do Pazo da Cultura, é un xeito de achegarnos ao que se traballa tras os muros do antigo cuartel de San Fernando. Unha achega ás diferentes sensibilidades de mestres e alumnos para artellar variados discursos plásticos. Podemos calificar esta edición dun bo final e  mellor comezo. Este momento bisagra entre dúas dimensións outros anos deixábanos un pouco máis desasosegados ao comprobar como as obras non ofrecían demasiadas expectativas de futuro nin a súa distribución acadaban a necesaria vistosidade para facerse atractiva ao visitante. O ano pasado percibimos un cambio, e este confírmase plenamente nunha escolla de traballos con moitas posibilidades e que cada un deles pode entenderse como un vieiro de esperanza no complexo mundo da arte. É certo que o ámbito artístico móvese por uns ritmos insospeitados, que as inspiracións e talentos non poden agromar cada ano como algo perfectamente planificado e que cada xeración é diferente á anterior, pero a realidade é que saír desta exposición plantexaralle aos amantes da arte esa necesidade que toda mostra ten que ter de seguir dándolle voltas unha vez que saes dela, precisando incluso doutra visita para seguir movéndose ante o bo facer que na gran maioría dos traballos se acada.

Non están sendo estes tempos sinxelos na facultade de Belas Artes, divisións e enfrontamentos que obrigatoriamente teñen que esvaecerse no tempo como produto dun instante de tensións, pero reconforta que esa tensión quedase á marxe da profesionalidade dos docentes e o interese dos alumnos por aproveitar esa sorte que teñen de estudar algo que lles motive e do que sacar un froito tan intenso para a sociedade. Unha sociedade, a pontevedresa, que reclama a esta facultade como algo seu, do que sentirse orgullosa, e que precisa do seu talento e talentos para seguir medrando na confianza mutua nun vizoso futuro xuntos. 

Baixo o comisariado de Nacho Barcia, tanto a escolla das 35 pezas como a súa complexa distribución neste espazo, contemplamos unha variade de formulacións moi interesantes, entre as que atopamos a feliz recuperación da pintura, demasiado ausente noutras edicións, e na que tamén a fotografía, as instalacións, a escultura, o vídeo, os sons ou as tecnoloxías 3D propoñen discursos dunha gran efectividade cara o espectador. Non vou a falar de nomes concretos, así como outros anos un si que tiña esa necesidade por esa situación de non demasiada calidade na que sempre sobresaían algúns traballos, desta vez, a calidade amosa unha homoxeneidade no total das obras que levaría a unha inxustiza o nomear a algúns dos participantes e a outros non, suliñando esa percepción xeral dunha mostra ben plantexada, con bos traballos, algúns excelentes, e que deixan na atmosfera esa sensación de felicidade que se ten ao final dunha empresa complicada, como pode ser a da formación do ser humano.

Situarse ante estas obras, adentrarse no seu universo interior, a cómo están feitas, pese a xuventude dos seus creadores, e aos que aínda lles queda moito por aprender, é o mellor final pero tamén un extraordinario xeito de comezar esa andaina que toca agora fronte ao abismo, pero á vista está que todos eles teñen moitas ferramentas para superalo e para seguir medrando na súa paixón artística. Agora tócanos a nós darlles a primeira confianza coa nosa visita, coa comprobación in situ dese bo final e mellor comezo.

Publicado en Diario de Pontevedra 16/09/2019

Fotografías: Exposición 'Do final e do comezo'. Pazo da Cultura de Pontevedra (David Freire). Ata o 29 de setembro

Pola beira da canción

Pepe Cunha firma un libro esencial para coñecer a achega a nosa música de Guadi Galego que se presentará en ‘Cantos na Maré’

Música que se converte en escrita. Palabras que traducen os sons dunha das voces e dos proxectos musicais máis sobranceiros e interesantes da nosa música. ‘Guadi Galego. Pola beira da canción’ (Edicións Embora) é unha desas obras necesarias para tentar comprender o que se agocha detrás dunha muller que fixo da súa música un compromiso cun xeito de estar na súa terra, cunha maneira de mirar cara o horizonte dende a súa Cedeira natal na que as escumas do batir das ondas e o bruar do vento entre as rochas convértense no alento preciso para construír unha voz na que toda esa proxección xeográfica convértese en sentimento e en pulo.

Dende o seu paso por Berrogüeto converteuse nunha desas voces que mudaron os marcos de moito do que se viña facendo no seu ámbito musical. O folk entendeu, de xeito definitivo, que os sons do pop podían compoñer un novo vieiro polo que achegar novos públicos e que esa música de raíz, e sen renunciar a súa esencia, acadase un chanzo no que xa moitos viñan traballando pero ao que lle faltaba o pulo de Guadi Galego.

Escribe de xeito lúcido no limiar do libro a xornalista e boa coñecedora da música que se fai no noso país, Teresa Cuíñas, que as súas cancións son «un lugar onde ir porque temos a confianza de que Gaudi sempre vai estar onde a esperamos», facéndome lembrar as palabras de José Saramago nas que di que «Sempre acabamos chegando a onde nos esperan». E algo así é certo que acontece coa música de Guadi Galego, unha cuestión á que Pepe Cunha bótanos unha boa man con este texto que abre unha chea de fiestras para coñecer o que hai tras ela. Os comezos, a formación, as arelas, as experiencias compartidas con outros nomes da nosa música e a configuración dun proxecto de seu que, co seu último traballo, ‘Immersion’, que sairá a luz en outubro, chega xa a cinco discos en solitario, e que son o compás aquí proposto, completado con materiais fotográficos, unha entrevista e un estudo de cada un dos seus discos.

Se a música é ben importante no que estamos a falar tamén o é  a construción dun relato ao seu arredor, isto é, artellar un plantexamento dende a escrita ou o xornalístico sobre o que acontece na nosa paisaxe musical, cada vez máis bulideira en estilos e avances, en propostas e meritos que reivindican o quefacer dun sector que non poucas veces viuse marxinado polo noso propio desprezo, froito, abofé, do descoñecemento, e do complexo en moitas ocasións de poder gozar destas variadas ofertas nos palcos do país e mesmo na nosas canles públicas, sempre temerosas de poñer o pé onde pensan que non deben, porén onde están obrigados a facelo. É por isto que esta proposta editorial merece todas as beizóns, por necesaria e por ben feita, e por poñernos nesa beira da canción que canta Guadi Galego nunha das nosas cancións máis fermosas, ‘Cedeira’, unha desas músicas que un non se cansa nunca de escoitar e admirar polo que ten de fusión do que somos e do que temos que ser.

O vindeiro sábado, dentro da intensa programación de ‘Cantos na Maré’ o libro presentarase na pontevedresa Libraría Paz da man dos seus protagonistas, eses que prenden candeas.

Publicado no Diario de Pontevedra 11/09/2019

Fotografía. Guadi Galego nas Matinés do Principal en Pontevedra. (Rafa Fariña)

El hombre que domó al Rubio

Rue Saint-Antoine nº 170
Literatura ▶ El próximo viernes 13 el Museo de Pontevedra acoge la presentación del libro de memorias de Xosé Fortes ‘A rienda suelta’ (Ediciones del Viento). Un fascinante relato entre la épica y la descripción de una época y una geografía, su Cotobade natal, pero sobre todo de una persona que descubría un mundo con el que apasionarse.

«En el oeste cuando la leyenda se impone a la realidad publicamos la leyenda». El famoso ‘Print the legend’ que John Ford acuñó en su impresionante western ‘El hombre que mató a Liberty Vallance’ se conjuga, en el libro de Xosé Fortes, ‘A rienda suelta’, con un relato descarnado, en el que resuena la verdad entre los desfiladeros por los que la vida te hace pasar desde el mismo momento en que tenemos noción del lugar en el que estamos ubicados. Un texto en el que su autor nos lleva a lomos de la vida en un sincero ejercicio de descubrimiento de las diferentes realidades que se van sedimentando en nosotros mismos. Un simbólico recorrido que en muchos de sus emocionantes momentos se convierte en un brillante paralelismo con los componentes primigenios que se rastrean en el universo épico del western, en el que el apego a las raíces, la naturaleza y su relación con el hombre, la búsqueda de la libertad y el valor de enfrentarse a las caídas desde el caballo condicionan toda una manera de ser.

Xosé Fortes Bouzán es parte bien conocida de nuestra ciudad así como de su Cotobade natal, donde nació, en Caroi, en 1934. Ambos territorios configuran el ‘O.K. Corral’ particular desde el que el miembro fundador de la Unión Militar Democrática e historiador de formación nos cuenta sus primeros veinte años de vida. Asentada en el seno familiar, padres y abuelos en una aldea, como tantas otras de aquel momento tan concreto de nuestra historia, sujeta a los códigos de la brutal represión sufrida en Galicia tras la sublevación militar del 36. Allí unas normas particulares regían los destinos de sus habitantes, unas normas que configuraron al hombre que Xosé Fortes es hoy y que tantas veces se recuerda en aquellos escenarios. En  la cocina familiar, en los caminos, juntos a los amigos, leyendo a los pies del hórreo un libro descubierto tras una pared tapiada. Pero también en la Pontevedra a la que llegó para estudiar como el gran paso dado en aquellos tiempos, el sacrificio familiar por el estudio y también por superar aquel mundo rural del que tan complicado era desprenderse, y a partir de esa decisión todo cambió.

Con una escritura fluida en la que se alcanza una narración ágil y entretenida, y donde emerge el deseo de contar, de hacer de aquellos retazos de vida una historia entre el descubrimiento y la aventura que rápidamente implica al lector, Xosé Fortes permite adentrarnos en su propia vida, asumiendo esa parte que toda biografía ofrece de desnudarse ante los demás, de mostrar aquello que es más profundo de uno mismo. Les hablaba antes, dentro del juego que la propia novela mantiene con el mundo del western, de ‘O.K. Corral’ y es cierto que el autor se encierra en el texto, no frente a varios pistoleros, pero sí que lo hace ante los diferentes desafíos y retos con que la existencia nos mide. No siempre las heridas de bala son las peores. Los sentimientos y las relaciones establecidas entre los seres humanos dejan abiertas heridas más difíciles de suturar. También las alegrías se van abriendo paso, instantes cargados de ternura y de una poética que dotan al libro de ese necesario envés que muestra de manera determinante como es la vida: una moneda de dos caras. Y si es cierto que el espacio temporal aquí es muy breve, sí que se van abriendo paso hechos que en el futuro desembocarán en otros sucesos que desde ya deseamos sean objeto de nuevos relatos novelados al estilo de este ‘A rienda suelta’ en el que la hija de «el capitán», la escritora Susana Fortes, nos deja un delicioso prólogo. Una de esas joyas que muestran la admiración por el padre, pero sobre todo por el compromiso de quien se movió por unos códigos que aquí aparecen ya fijados a fuego. Ella, Susana, parece haber tenido un papel determinante a la hora de que el capitán Custer diese brillo a sus espuelas y se armase de valor para desenvainar la espada y mandase cargar. Una carga mucho más inteligente que la de la Brigada Ligera y en la que tocaba enfrentarse a lo que uno lleva dentro, algo que todos sabemos no siempre resulta sencillo.

Para la historia literaria de esta ciudad quedará ya para siempre el capítulo en el que se cuenta su llegada a aquella Pontevedra de cines y academias. Para la historia de la familia Fortes, la construcción de un relato que toda familia mataría por tener negro sobre blanco; y para Cotobade, origen y sentido de todo, se genera una geografía sentimental pocas veces vista a la hora de hablar de un territorio.

Cuando el próximo viernes el autor presente el libro en el Museo de Pontevedra, acompañado por dos de sus hijos, Susana y Xabier, quizás llegue el momento de cerrar un círculo, aunque realmente lo que se hará es poner la primera piedra de una leyenda, la de quien domó al Rubio, un caballo salvaje que convirtió en hombre a Xosé Fortes, o eso le parece recordar.

Publicado en Diario de Pontevedra 9/09/2019

Fotografía: Xosé Fortes en las Palmeras de Pontevedra (Ángel Barreiro)