"Mami, gana"

Foguetes Verdes

A medalla de prata obtida por Teresa Portela é moito máis que unha vitoria nunha carreira. É a conquista dun desafío persoal, do soño dunha deportista e das arelas dunha nai traballadora

O BERRO de Teresa Portela cando se confirmou a súa medalla de prata no K1-200 era co que soñou durante tantas noites, o mesmo berro que a impulsaba polas augas dos seus adestramentos en Verducido ou no Lérez e nas que durante horas, días, meses e anos adicouse a preparar esta e todas as carreiras que a levaron a obter 17 medallas en Campionatos de Europa e 15 en Campionatos do Mundo, pero había unha medalla que se resistía, a olímpica, a que a calquera deportista lle abre as portas do Olimpo onde todo, a loita, o esforzo e a vida cobran o seu sentido. Ese Olimpo atopábase ben lonxe da súa terra de Aldán, en Toquio, aos pés doutro cume sagrado, o monte Fuji, e alí Teresa Portela, deportista, traballadora e nai, berrou para, seis Xogos Olímpicos despois, conquistar esa gloria eterna e poñer nas mans da súa filla un anaco de prata.

Ese berro era tamén á resposta dunha nai coraxe, como todas as deportistas de alto nivel que teñen que conciliar a súa vida como deportistas, como traballadoras e como nais. Naira, a súa filla de sete anos, díxolle, xusto antes de saír: «Mami, gana», e eu imaxino o silencio que se debeu producir durante uns segundos despois de escoitar aquilo, xa que iso si que é presión. Abofé que nin os cinco Xogos Olímpicos anteriores, nin o doloroso cuarto posto de Londres 2012, nin o cada vez máis preto remate da traxectoria como padexeira, son quen de activar unha presión semellante, a dunha filla mirando aos teus ollos e poñéndote ante un reto que xa non sae de ti mesma, senon do que máis queres no mundo.

En Sidney 2000 arrincou este camiño olímpico. Despois viñeron Atenas, Pekín, Londres e Río de Janeiro, cuartos, quintos e sextos postos que poderían levar, xunto co paso do tempo e a vida persoal, na que Teresa Portela conformou unha familia e sacou adiante tres licenciaturas, a emprender outra tarefa, pero no diccionario desta muller o verbo renunciar non se conxuga e o podio olímpico agardaba por ela.

Anotou José Saramago, na previa do seu libro ‘A viaxe do elefante’ que «Sempre chegamos ao sitio onde nos esperan». A gloria agardaba por Teresa Portela e ela nunca dubidou á hora de continuar esa viaxe, converter a súa teimudez en parte da conquista do éxito e un mérito que impulsase o seu kayak mentres ese «Mami gana» converteu o seu padeo nunha máquina perfecta e a súa mente xa só tiña un obxectivo, satisfacer á súa filla.

Así cruzou a liña de meta tras unha inalcanzable neozelandesa e ese berro de liberación chegou ata os ouvidos de Naira. Mama gañou e así a deportista dos seis xogos olímpicos, que é un mérito tan importante como esa medalla, obtivo a recompensa a tantos anos de sacrificios e esforzos contra ese reloxo que é o que realmente dá mostra do acadado, moito máis cos anos aos que tanto se alude cando se fala de Teresa Portela. Apuntou con bo tino o presidente da Federación Galega de Piragüismo, Alfredo Bea, neste mesmo xornal que o DNI non rixe no deporte, sendo o crono o auténtico elemento que di ata onde chegar. E a nosa padexeira de prata quere chegar a París, e todos sabemos que será quen de facelo. Alí non hai un monte sagrado, pero a ela iso xa non lle importa xa que conquistou o seu e o agasallo para a súa Naira. Tamén, na cita francesa, será o momento do relevo e de que outro nome do piragüismo, filla do Lérez, Antía Jácome, colla o testemuño para seguir mantendo ese elo sagrado entre a nosa terra e o olimpismo.

Publicado no Diario de Pontevedra 6/07/2021

 

Un día perfecto

 

[Ramonismo 78]

Jacobo Bergareche nos ofrece una de las novelas revelación del año, una brillante reflexión sobre el amor y el matrimonio

EN UN mundo tan masificado como el literario la originalidad se convierte siempre en un hálito de vida, una sacudida al lector que se encuentra con el intento o el logro de contar una historia de una manera que transita por unos carriles diferentes a los acostumbrados. Ciertamente la editorial Libros del Asteroide, dirigida por el gallego Luis Solano, nos tiene acostumbrados a presentarnos este tipo de textos, y en los últimos años no son pocos los libros editados en los que te asalta esa emoción que palpita en textos que se perciben diferentes. Sucedió con el uruguayo Pedro Mairal, y en estos últimos meses con dos libros como ‘Hamnet’ de Maggie O’Farrell y ‘Los días perfectos’ de Jacobo Bergareche.

Nos detenemos en este último para encontrarnos con la historia de un periodista cansado, no ya solo de su trabajo, sino también de su matrimonio y que en un viaje para participar en un congreso en Austin (Texas) recupera en un archivo de su universidad las cartas que durante treinta años el escritor William Faulkner escribió a su amante, al tiempo que él mismo se encuentra con una mujer. Son esos instantes los que contrapone con sus años de matrimonio y con la búsqueda desesperada de aquello que supone un día perfecto, una conquista a la que muchas veces renunciamos asumiendo una vida con la que no disfrutamos, que nos limita como personas desde una monotonía que intentamos superar desde la imaginación activada por lo que nos rodea, incapaces de tomar una decisión liberadora, pero que al tiempo sabemos sería dolorosa.

Con el paso de los años, y en ese ambiente viciado, lograr uno de esos días que se podrían entender como perfectos, en los que ondease la bandera de la felicidad con una naturalidad de la que ni siquiera seríamos conscientes en ese momento, pero sí en una revisión de nuestra vida, se convierte en una especie de Ítaca que Jacobo Bergareche asume como una travesía llena de complejas relaciones entre los seres humanos de hoy en día, ahormados por una sociedad incapaz, demasiadas veces, de permitir su liberación. Ante esa situación personal que pasa ante nosotros en una suerte de correspondencia de la memoria, serán las cartas del autor de ‘Luz de agosto’ las que aportan un contrapunto a esa oscilación existencial que se produce al calibrar los años de matrimonio y la ilusión de un nuevo amor, una dualidad «Entre la pena y la nada», como escribió el propio Faulkner al final de ‘Las palmeras salvajes’, para finalmente elegir la pena.

Son esas cartas de amor del escritor norteamericano las que fundamentan un relato, en primer lugar desde su descubrimiento, un hallazgo que Jacobo Bergareche realizó entre 43 millones de documentos de los más insignes escritores que esperan todavía ser revisados para nuestro mejor conocimiento de ellos y de su propia obra, ya que en muchos casos esos ámbitos privados son reveladores y aclaratorios de los diferentes momentos por los que atraviesa cualquier autor. Será desde esas cartas y desde la nueva relación que se abre al periodista protagonista de la novela desde las que Jacobo Bergareche ejemplifica ese día perfecto que resonará en nuestro interior eternamente, y del  que Peter Handke ya teorizó como aspiración máxima del ser humano hoy, el ser capaces de «tener un buen día entre tantos días inútiles y olvidables».

El contenido de esas cartas activa en el protagonista la posibilidad de revisar su propio ecosistema, pensar en aquello que realmente necesita para ser feliz al tiempo que se detiene en todo aquello que imposibilita la conquista de un día perfecto, o lo que fue haciendo que los días perfectos quedarán sepultados por la cotidianeidad y lo rutinario que se pega a los matrimonios a través del tiempo, generando una coraza cada vez más densa y que va alejando a las partes del matrimonio.

Jacobo Bergareche nos plantea de esta forma un lúcido territorio literario sobre las tiranías del amor, también sobre su luminosidad y así, desde ambos hemisferios, el ser humano, en una permanente encrucijada pone un pie en cada uno de esos ámbitos para simplemente vivir, y con todo lo que surge gestionar el día a día. El autor desde un firme y eficaz lenguaje, donde no falta el humor, y desde el que se muestran las opciones para que el propio lector se plantee su situación ante aquello que nos acompaña de manera permanente, el deseo de amar, el deseo de conquistar un día perfecto.

 

 

Publicado en Revista. Diario de Pontevedra 31/07/2021

Na vitoria e na derrota

 

Foguetes Verdes

As malas xornadas tamén forman parte do currículum de todo deportista. No caso do noso Javi Gómez Noya son moitas as boas, as que o converteron no mellor triatleta da historia

ADOITO camiñar pola Illa das Esculturas, a maioría das veces abraiado pola beleza dunha contorna na que a natureza e a arte xeran un espazo único e non de todo valorado por todos nós. Neses intres, nos que o corpo está pero a mente anda a outras cousas, sinto pasar un lóstrego ao meu carón que me leva de volta á realidade, cando me dou conta do que pasou por alí e quero coller o móbil para facerlle unha fotografía a unha lenda do deporte mundial o único que atopo xa non é a Javi Gómez Noya senón un puntiño ao fondo da paisaxe.

A Illa das Esculturas e as orelas do Lérez son parte da loita do deportista contra si mesmo, abofé que a máis complexa de todas e máis aínda cando as cousas non saen ben. Non hai rival máis duro que un mesmo e os límites que corpo e mente lle impoñen a calquera atleta. Cando Javi Gómez Noya pasa ao meu lado, case sempre acompañado doutro fenómeno como Víctor Riobó, facendo de locomotora, e ambos a unha velocidade inasumible para unha persoa normal, no primeiro que penso é nas moitas horas que leva chegar aí, os sacrificios e esforzos que conleva moverse nese nivel, cando ti camiñando hora e media xa tes unha boa dor nas pernas.

Eses pensamentos refórzanse cando chega a alta competición, cando a Illa das Esculturas transfórmase nun circuíto olímpico no que a calor é abafante, a humidade unha loucura e a auga na que tes que nadar se atopa a trinta grados; pero tamén cando les no El País ao seu adestrador, Carlos Prieto, falar de cómo se prepara unha carreira nesas condicións, adestrando en Cozumel durante dous meses na procura do máis semellante ao que vas atopar en Toquio, erguéndose a diario ás 5,30 para estar en acción a unha hora semellante á que se celebrou a final na que Javi Gómez Noya rematou no vixésimo quinto posto.

Iso que estivo facendo o noso veciño durante os últimos meses non é algo puntual xa que cando Javi Gómez Noya cruzou esa meta era a terceira vez que a traspasaba dende o seu debut nos Xogos Olímpicos en 2008, mesmo ano no que chegaba a liderar o ranking mundial, o que fixo ata 2015, con cinco campeonatos do Mundo e unha plata olímpica, resumo dun currículum lexendario que nos detallou Xurxo Gómez nestas páxinas horas despois da dolorosa derrota nipona. E digo dolorosa non por que non se puidese producir, que moitas veces esquecemos que a derrota forma parte do deporte e que normalmente aos mellores se lles recoñece máis na derrota que na vitoria, aí temos o recente exemplo da ximnasta Simone Biles ou do mesmo Javi Gómez Noya, escribindo unha carta aberta na que sen excusas asume o novo escenario despois desta competición. Dicía que foi dolorosa polo que supón para os que vemos en Javi Gómez Noya moito máis que un deportista de éxito que participa nunha disciplina chea de dureza, senón a un cidadán de Pontevedra que é parte do que supón esta vila, alguén co que te cruzas nunhas beiras do Lérez ás que nunca renunciou como parte dos seus adestramentos, e dolorosa tamén porque se vén a sumar a toda unha serie de infortunios que moldearon ao longo dunha traxectoria a Javi Gómez Noya, facéndoo máis forte, ao tempo que o gran cómplice dos que o admiramos.

Dicía Napoleón aquilo de a «A vitoria ten cen pais e a derrota é orfa», pois que Javier Gómez Noya saiba que non é un orfo da derrota, xa que en Pontevedra ten a miles e miles de pais que o acompañan e o acompañarán na vitoria e na derrota.

 

 

Publicado no Diario de Pontevedra 30/07/2021