O xornalismo de Johan Carballeira

Rue Saint-Antoine nº 170

Memoria. A editorial Laiovento, da man de Francisco Rodríguez Pastoriza, preséntanos unha impagábel escolma do traballo xornalístico de Johan Carballeira. Nome senlleiro na historia de Bueu, pero tamén no da dignidade, pola súa morte, fusilado o 17 de abril de 1937, sendo o último alcalde republicano dunha vila que defende hoxe a súa pegada.

O libro de Francisco Rodríguez Pastoriza no
monumento adicado a Johan Carballeira en Bueu.

Morreu asasinado polos rebeldes que quixeron axusticiar ao naquel momento alcalde republicano de Bueu. Con ese acto miserábel conseguiron espallar o medo e a represión, pero o que non conseguiron foi borrar da nosa memoria a súa afoutada presenza, o seu compromiso coa sociedade á que serviu, pero tamén á que tentou reflectir na súa obra poética e xornalística.

Da man dun xornalista de longo alento e nacido en Bueu, Francisco Rodríguez Pastoriza, chega a nós, editado por Laiovento, un imprescindíbel libro, 'A obra xornalística de José Gómez de la Cueva (Johan Carballeira)', co que coñecer o labor xornalístico de Johan Carballeira (Vigo, 1902- Pontevedra, 1937), un libro necesario para manter acesa aquela mirada que se reflectiu nas ondas tranquilas do mar de Bueu. «Qué hermosas sus quietas aguas/donde armoniosas proyectan/las sombras de la montaña/su majestad y grandeza», escribiu Johan Carballeira nun poema publicado no Faro de Vigo en 1914, titulado ‘El valle de Bueu’. Bueu será unha constante no seu traballo, non só como inspiración poética, senón como paisaxe humana dende a que desenvolver un traballo xornalístico no que salientaba o seu compromiso cunha serie de valores. O autor do libro os reflicte do seguinte xeito: «O xornalismo de Johan Carballeira é un xornalismo combativo na defensa daqueles valores que consideraba básicos e irrenunciables para a sociedade do seu tempo. A liberdade, o pacifismo, a cultura, o respecto polas persoas, a xustiza social, a defensa do idioma galego, o dereito á educación e a cultura, a loita contra os totalitarismos...». E así o vemos ao ir percorrendo os diferentes capítulos nos que Francisco Pastoriza divide o libro, e nos que atopamos os propios textos de Johan Carballeira, alcume con que firmaba José Gómez de la Cueva.

En 1915 chega a Bueu dende o seu Vigo natal, tras traballar en diferentes ocupacións para axudar na casa, comeza a publicar versos no Faro de Vigo en 1922, e artigos dende 1927 no diario El Pueblo Gallego. Tamén a prensa madrileña acolleu os seus artigos en cabeceiras como Ahora, Luz o El Sol, constituíndose así como unha das firmas máis salientábeis dos anos anteriores á Guerra Civil. «Eixí, a forma máis noxenta de ir descontra do pobo é ferilo no seu pensamento; na Prensa acesa, liberal e responsable donde respira saudablemente a cultura do pobo, ou sexa, a sustancia e a médula progresiva da vida». Deste xeito escribía Johan Carballeira no artigo ‘O respeto á prensa’ no ‘El Pueblo Gallego’ o 25 de abril de 1933, sobre as posibilidades do xornalismo, así como dos intentos de silenciar á prensa

Neses anos trinta e cun Johan Carballeira máis maduro o seu traballo xornalístico está inzado por elementos como o amor á terra e a cultura. Salientábel é o seu labor como xornalista cultural, o que poderíamos considerar como un traballo pioneiro na prensa do momento, ao estar moi interesado por temas como o teatro, o cinema ou a literatura, dos que falaba nos seus artigos. Pero Galicia e a súas posibilidades son o outro xermen do seu traballo. Tras entrar no Partido Galeguista ao mesmo tempo que Alexandre Bóveda, en 1934 foi elixido secretario do partido en Bueu, e en febreiro de 1936, tras a victoria do Frente Popular, nomeado alcalde. Coa sublevación militar tivo posibilidades de fuxir pero negouse sempre ante a súa confianza na xustiza e a súa inocencia en relación a calquera feito. O 15 de setembro, cando ía a entregar un artigo a Vigo foi detido no vapor no que cruzaba a ría.

Pechouse deste xeito, como en tantos outros lugares, un espazo para a esperanza do ser humano, ese mesmo polo que apostou Johan Carballeira na súa escrita, pero tamén cando tivo responsabilidades políticas, ao procurar mediar entre empresarios e traballadores, sobre todo do mar, para mellorar as súas situacións laborais. Bueu segue hoxe a honrar a este home singular, un premio de poesía e outro de xornalismo lembran esa faciana cultural. Un instituto e un monumento fronte ao mar manteñen o seu nome en pé de dignidade e agora, este libro, recupera as súas palabras nun labor extraordinario por parte do seu autor, Francisco Pastoriza, e da editorial por poñer en valor a memoria de Johan Carballeira. Gozos e sombras, como na novela de Torrente Ballester, inspirada directamente na vida daquel Bueu a celebrar.

Publicado no Diario de Pontevedra 25/03/2019