Suturando feridas

Non estamos na nosa literatura moi afeitos a este tipo de obras. Aí reside o primeiro gran mérito desta, ao enfrontarse a un relato de gran profundidade, tanto na extensión como nas súas pretensións, dentro dunha paisaxe sempre complexa como é a que xera unha guerra. Lonxe de interesarse por unha loita próxima a nós, Francisco X. Fernández Naval lévanos ata a fronte rusa na que a División Azul e os voluntarios que a compoñían, loitaron contra a ameaza comunista. Afastada é como semella ao falar de Rusia, de comunistas, de neves e máis elementos que conformaron aquela paisaxe sempre desoladora, pero a segunda gran virtude do libro é o ser quen de achegar aqueles episodios á realidade do noso pobo. Un capítulo descoñecido, ou mellor que descoñecido, cheo de sombras, que moitos non coñeciamos e que tras esta lectura amosa un aspecto completamente diferente.

O autor sitúanos ante esa faciana para mirarnos a nós mesmos, para rastrexar o noso pasado como él mesmo fixo tras abrir unha caixa de marmelo, da que, como naquela caixa de Pandora, xurdiron toda unha chea de pantasmas ás que Fernández Naval se empeñou en sacarlles a saba. Sabas baixo as que había toda unha historia familiar, ben oculta polo que podía supoñer que un dos seus membros acudise voluntario a defender o fascismo. Unha mácula no álbum familiar que se agochou nunha fermosa caixa de marmelo. Ao abrirse apareceron toda unha serie de cartas que son as que van fiando cada un dos capítulos que compoñen o libro, pero tamén imaxes, fotografías tan engaiolantes como a que forma parte da portada do libro, así como outras que tamén son ingredientes do soporte narrativo que nos atopamos ao longo do relato. Expiar a memoria dunha familia, a través desa achega teraéutica que posúe a literatura para limar o pasado ao suturar as feridas que a vida e a historia pode deixar en nós, é a causa que emerxe como motivo para iniciar este longo percorrido que ocupou de xeito teimudo ao autor, desprazándose incluso até os escenarios daquelas mortes e frustracións en territorio daquela soviético. Un poupar ao que foi todo aquilo que permite que a novela teña un latexo de vida, amosándonos as sensacións xeradas nun lugar que chegou ata as beiras do Miño en forma dun inverno acubillado no interior dun protagonista chamado Alfredo que, como tantos, viuse envolto nas miserias da guerra con independencia de cales foran as súas motivacións.

Catro serán as voces que nos achegan esa historia, o que vén a compoñer unha axeitada conxunción de miradas arredor da historia que ensancha as súas perspectivas ante o lector amosando as posicións de varios dos protagonistas ante a vida de Alfredo. Presentándose, deste xeito, un vigoroso relato que pese as súas 400 páxinas, deixase manexar ben por quen decide abrir esa fiestra da historia, como un día a abriu Francisco X. Fernández Naval.

A súa reactivación da memoria familiar ao botar raíces nun libro espállase ante todos nós como unha búsqueda, a das respostas para solventar as dúbidas dun tempo de medos e desafíos para unha sociedade dubidosa de si mesma e cunhas ramificacións que aínda hoxe penduran ata nós. ‘A noite branca’, co seu manto rexenerador, vai nesa dirección de relativizar as cousas, de difuminar as liñas que separan aos malos dos bos e cunha última cuestión que lle concede á novela a sempre necesaria sensación de actualidade, e sobre todo de compromiso co noso tempo coa conexión daquela guerra cun conflito que hoxe segue a provocar dor e sufrimento, o de Afganistán. Tempos diferentes, pero guerras tan estúpidas como dolorosas para o ser humano.

Publicado en Revista, Diario de Pontevedra e El Progreso de Lugo