Troitas, memoria e verán

Rue Saint-Antoine nº 170

Literatura ▶ Alberto Fortes lévanos coa súa novela ‘O verán en Lucenza’ (Xerais) a gozar dun exercicio de memoria que nos fai recuperar moitas sensacións vividas na nenez, cando pasar un verán na aldea era un excitante descubrimento que, visto cos ollos de hoxe, convértese na vivencia dun tempo de felicidade nunca recuperado

Gozar coa literatura, sentir que o que estás a ler forma parte de ti, aínda que o escriba outra persoa. Poucas sensacións máis marabillosas pode permitirse a escrita que acadar esa conexión entre o seu autor e o lector. Cando un comeza a ler ‘O verán en Lucenza’ de Alberto Fortes (Pontevedra, 1964), deseguida ten esa sensación, a da mimese co seu protagonista, cun rapaz que poderiamos ser moitos de nós, aqueles que na nosa infancia compartimos cidade e aldea ao longo do ano, quedando normalmente a aldea como espazo de lecer no verán, para converterse así nun territorio da descuberta, das vivencias que se afunden nun e que formarán parte eterna da memoria. Tamén dunha mitificación que ao longo dos anos podemos ollar como un ámbito cheo dunha pureza infantil que se mantén no noso interior como un tesouro, un cofre que abrir en certas ocasións cando a escuridade dos anos fai que todo sexa máis complicado e, abofé, menos feliz.

Lucenza, o fillo de Cortizo, as tías coas que vive durante o verán, podén ser a contorna e as protagonistas de calquera espazo de Galicia, de calquera aldea nos anos setenta ou oitenta na que a vida era unha aventura diaria para os ollos dun rapaz que, entre a realidade e a fantasía, fará da súa lembranza o arame co que manter esa relación cun tempo pasado, cada vez máis afastado da persoa que é hoxe. Alberto Fortes tira da súa propia experiencia nas terras de Cotobade para recuperar ese fío coa terra, co valor da aldea e do ámbito rural para xerar todo un universo de personaxes, situacións e sensacións que hoxe, unha vez recuperados, son unha morea de tesouros, emocións acubilladas no interior dunha persoa que cando volve a poñer os pés neses territorios físicos, ou cando pecha durante uns instantes os ollos recupera de xeito estarrecedor, proba do importante que é hoxe algo que, cando se vivía, non deixaban de ser unha serie de instantes aparentemente intranscendentes.

O certo é que tal e como se foi modificando a nosa sociedade, coa imposición dunha serie de valores consumistas e o forte elo co mundo tecnolóxico, tamén coa prevaleza do ámbito urbano fronte ao rural, todo aquilo que ten que ver coa vida na aldea afastouse de ser algo a reivindicar ou a poñer en valor en relación á persoa. A importancia, tamén a necesidade, desta pequena novela de pouco máis de cen páxinas, é a súa capacidade para valorar aquelas experiencias, para facer do medio rural un lugar no que a conexión con certos valores esenciais da persoa seguen acesos e que, acubillados dentro de nós, serán sempre un valor seguro ao que voltar.

Como novela de sensacións e de emocións que é, o texto permite recuperar toda unha chea de experiencias vividas na infancia en contacto co ese medio tan especial. Coas persoas, cos protagonistas humanos que, aos ollos dun neno, causaban as máis diversas impresións; tamén co medio natural, coas leiras, o río, as casas; e cos animais, a outra parte desa conexión telúrica co territorio e que hoxe está prácticamente desaparecida. Un ton de emoción percorre toda a novela, sabedor da perda e da súa importancia para a configuración da persoa, pero xunto a ese ton, tamén hai humor, nostalxia e unha morriña que, lonxe de caer no anecdótico, conforma unha pátina que permite conectar co lector, capaz de sentir o mesmo que sente o protagonista porque el xa o viviu tamén antes. A pesca no río (que importancia teñen as troitas neste texto!), o estar xunto as vacas, o camiñar pola terra, os sabores do campo: o pan, a froita, as troitas, a carne... en definitiva, que ese verán en Lucenza é tamén o verán que moitos vivimos, e arredor do que Alberto Fortes constrúe a súa propia identidade, dende o paso do tempo, un elemento, xunto coa memoria, que adoita estar sempre presente, coñecedor do seu senso finito. «Sei que o que estou a mirar agora decontado será pasto do tempo, e que xa o está a ser segundo o estou vendo e segundo estou pensando que será pasto do tempo o que estou vendo, e que cada vez se achará máis lonxe no pasado», escribe o autor para que sexamos conscientes da fugacidade, que ao fin e ao cabo non será tal, se temos a sensibilidade para deixar que esos momentos nos habiten e formen parte de nós, como nós formamos parte deles, nun elo que Alberto Fortes converte en literatura e en caderno de emocións.

Publicado no Diario de Pontevedra 3/02/2020

Fotografía. Leito dun río cheo de troitas (Juan Adrio)